|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| A |  |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aba Abele Abet Aborotçi Abril Abu hallen Abula Aburası Aclanmak Açan Açanki Ahan Ahaviça Ahbin Afalamak Afilcan Afkur Afkurma Ağanus etmek Ağarisa Ağiralti Ağirluk Ağizli Ağnak Ağno Ağrişak Ağu Ağunturmak Ağurasi Ağurt Ağza Aha, ahan Aha ayu aha azi Ahpu Ahpuli yer Ahretluk Ajdaar Ajluk Akarina citmek Akuçça Al atuni ver timari Alaf Allahisa Alahta kolofi Albeçi Alçamosti Alemun etmeği baldan datli olmak Alemun kağurmasi senun lahanan Alemun kizi Alemun mali Aliko Alil Alohlamak Alohli Altina vermek /kaçurmak Altiyani Alttan kari Altun çeseli Aluçeşmek Aludönmek Aluvermek Ameka Amerikan bezi Amespara Ana coz Anaforci Anağulis etmek Anaka Anakuyusi Analis etmek Anceli-Kunceli Ander Ander kalmak Anderpali Andikas etmek Andimer Andurmak Anemira Angona Anifranda Ansurmak Anteri Anurli Ansurmak Apandi Apansa Apoçohalis Apoklis Apoksi Apos Aposkal Apoyfama Apsimati Apsomat Apukatimi Ar Suyi Arapiko Arçak Ardalaş Arikoç Arkasuz Arnuk Arpalavi Aruzeli Astiya Aşama Aşana Aşana ağaci Aşlama Aşot, aşot çesmek Aşto Aşude Aşurmak At boki At osuruği Ateşli Ateşluk Atiçi Atki Aykiri al Aykirilamak Atiça Auğa Avli Avusto Ayadin Ayarçi Ayazbaş Aynali Ayu Azina |
Abla
(çocuk dili) İşte böyle Öğle tatili, öğle yemeği için işte verilen ara Palavracı Nisan Bu şartlarda Abla Burası Acıkmak Ancak Ne zamanki İşte bak gör burada İlk defa hamile kalan kadın Hayvan altına serili yaprakla karışık hayvan gübresi Kazmak Aniden Gereksiz ve edebe aykırı olarak bağırma çağırma Fazla konuşma ne dersen de beni igilendirmez. İnlemek İlk Doğum Evin altındaki ekili arazi Ev eşyası Çok ve gelişigüzel konuşan kişi Dere yatağının kumlu kısmı; balığın su üzerine çıkarak dolaştığı kısım Nadir yemek Kendirden iplik elde etme araçlarında kullanılan yığı döndüren yüzük Zehir, zehirli ot Oyalamak, avutmak, geciktirmek Şurası Ağrıtmak, inciltmek Aza, üye, organ İşte, bak burada, bak gör Her şey ortada ve açık Sığır gübresi, tabi gübre Gübrelenmiş ekili arazi Takva sahibi Ejderha Aç Oluruna göre hareket etmek, işi/kişiyi iyi idare etmek Seyrek daneli taze mısır koçanı "Seninle iş olmaz, beraberliği bitirelim" manasında deyim. Yeşil bitkilerden oluşan hayvan yemi Adı hatırlanamıyan için adı ne idi? Gençlerin kiminle evleneceklerini rüyada görmeleri için yatmadan önce dua okuyarak yedikleri ve özel kurallara bağlı kalınarak hazırlanan tuzlu küçük ekmek Yüksek kapaklı, kenarlıklı yayvan, yuvarlak bakır tabak, küçük tabak. Akşamüstü Başkasının yemeğini kendi yemeğine göre daha iştahla yemek "Senin mütevazi yemeğin elalemin kaliteli yemeğinden daha iyidir." manasına bir deyiş Mecazen gelin Gelin olup başkasına gidecek kız çocuğu (Kiz evladi alemun malidur, uşağun var mi, sen oğa bak) Yuvarlak arı kovanını sağarken dalakları kesmek için kullanılan, kesici ve çift tarflı ağı kısmı 4-5 cm genişliğinde, kol kısmı ise 50 cm kadar uzunlukta olan demir alat. Yatalak hasta, kötürüm Sıcak suyu soğuk su ilavesi ilke karıştırarark ılıklaştırmak Ilık su Küçük veya büyük abdestini tutamamak Alt tarafı (Evun altiyani) Aşağıdan yukarıya, alttan beri (Alttan kari nerden celeyidun?) Mecazen devamlı parası olan Bir sözü, bir dil sürçmesini yaymak; yapan kişiyle dalga geçmek için kullanmak (Ağizindan ole bi laf kaçurdi çi, uşaklar aluceştiler oni) 1.Hata yapan kişiyi sözle hırpalamak 2.Birini dövmek (Babasi bi aludondini sa akli celdi başina) 1.Kızmak 2.Kızgınlık veya hastalıktan yüzü kızarmak, rengi atmak) (Baksana yuzi aluveruyi, oğa bi şe oldi) Küçük balık Kalın patiska bezi Elifba, Amme Cüzi kitapçığı Yuvarlak kovanda en alttaki, en işlek göz Beleşçi Kusacak gibi olmak, öğürmek Çocuk dilinde anne Bıngıldak (Çecuğun anakuyusi daha kapanmadi, ezmayin oni) Suya konan katı ve kuru şeylerin yumuşaması. (Çaruklari suya koy, analis etsun) Tahta revalli Uğursuz Kötürüm olmak Çukur açmak için kullanılan kazık Ilık su elde etmek için kapları birbirine dökmek Bir işin kritik dönemi Çağrıştırmak, benzemek ( Abu uşak babasini anduriyi) Feretiko örümünde kullanılan bir tezgah parçası Bir tür zehirsiz küçük yılan. Tez bitenen, tükenen şey Öksürmek Entari Onurlu, gururlu Öksürmek Bir tür lokum Aniden, birdenbire Eli ayağı birbirine dolaşmak, ayağı takılıp düşmek. İp yumağının ucu bulunmayacak şekilde karışması Demircinin balta ve kama gibi demir aletlerini bir şey eklemeden düzeltmesi, tamir etmesi Ağzı bozulmuş aletlerin düzeltilmesi Yapılması gereken iş payı Yemek artığı Cansız, beyaz kıvılcım Közün üzerindeki beyaz sıcak kül (Çocukların yüzündeki sivilce türü kızarıntılara ilaç olarak sürülür) Hayvanlara yem için öğütülen ince mısır Utanma duygusu Arap kabağı (siyah kabak) Erkek Büyük, kaba, iri yarı Çok seyrek daneli mısır koçanı Arkası, dayanacağı kişi ve makam olmayan Toprağın yumuşayarak kazılabilir hale gelmesi Yapılmakta olan sıralı bir işin geldiği nihai çizgi Arızalı, bozuk alet İnsan siluetindeki korkuluk Çayır biçildikten sonra ikinci kez gelen çimen Ateşliğin üzerindeki bacamsı kısım Ateşliğin üstündeki baca kısmının başlangıcını ev içerisinden ayıran, aynı zamanda dumanın içeriye dönmesini engelleyen köprü şeklindek, kalın kestane kereste Aşılı meyve filizi, yabani olmayan meyve Dere suyunu başka tarafa akıtmak 1.Ekin alanlarında yabani hayvanları korkutmak için konulan insan kuklası şeklinde korkuluk 2.Mecazen uzun boylu fakat beceriksiz kişi (Aştosun da aşto, elunden bi bok celmez) Bir türlü sütlü yemek 1.Aşırmak, ayağını kaldırmak (Eyağuni aşur ustine) 2.Kaçırmak, götürmek (Celen var, sofrayi aşur anbara. Allah ağrilaruni kafdağinun arkasina aşursun. Sirten aşurdim oni, ben ceri dondum) 3. Bir işin üstesinden gelmek. (Zencin işuni dağdan aşurur, fukara duz yolda şaşurur.) Mecazen vasıfsız, beceriksiz, değersiz kişi. Mecazen beceriksiz ve değersiz kişi Koşmaca oyunu Geleneksel evlerde ateş yakılan kısım (Afiçi) Henüz çiçek açan salatalık Yaşlı kadınların kullandığı büyük başörtü Uzaklaşmak, geçip gitmek Yan tarafa doğru gitmek Ateş böceği Ona, şuna Avlu Ağustos Ay ışığı Arabulucu Saçları dökülmüş, başı açılmış kişi Başının önünde beyaz kıllı bir kısım olan sığır Ayı Irmak kenarında bulunan ekilebilir arazi |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| B |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Bağa Bağağaci Bağardak Bağlama Balkanluk Barbon Bağlamak Balaki Balaşuk Balça Balli lobiya Ballik Baraba Barabenli Bare Başini bağlamak Başluk Başukari Batal olmak Baturma Baydon Bayyişa Becit Beçar Beçi (Beçim) Bedova (Beydoğa) Belme Beluk Benlukçi Beri Beş kardaş Beşli Bet Betcoz Beyinmek Beyikana Beyit Bilama Bildur |
Bana Eski evlerde evin etrafını dolanan döşemelerin bağlı olduğu kalın kestane kereste Beşikte bebekleri ayak ve kol kısımlarını bağlamak için kullanılan iki değne Tavan kirişi Sarp, engebeli, yüksek alan Barbunya Balığı Güveyi iktidarsız bırakma Belki, olaki Bulaşuk Bahçe Soya fasulyesi Arı kovanının ikinci ve üçüncü katı Beraber Yeni yoldan cideyi, Uç taksi bi araba, Koseler beni onda, Nazli yarlen baraba Parabellum marka tabanca Bari Evlendirmek Başlık Yukarıya doğru Kullanımdan çıkmak Lokma, bir lokma Aptal Aşağıya doğru Acele, ivedi Bekar Belkim Beddua Bölme Bölük Kibirli Bu taraf Beş kardaş Beşibirlik Çirkin Betcoz Büyünmek Babaanne Beyit Birazcık Geçen yıl |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| C
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Cağle/Çağli
Cağur Cavramak Caris Olmak Cazi Ceba Cebre Cece Celep Cenşluk Cerbuçuk Ciniviz Circir Cizlavi Coco Col Côn Coret Coz pulusi Cucum Cuğap Cumiş Cunluk Cunuz Curut citmek Cuvab Cuz |
Bit Gavur Gayret etmek Rahatsız olmak Cadı Bedava olan şey Gübre Gece Kavurma yapmak için satın alınan inek Gençlik Mısır bitkisinin üzerindeki çiçek Zeki, hareketli çocuk Fermuar Eskiden giyilen bir tür lastik ayakkabi Kumda oynanan çocuk oyunu Göl Deri Biçilen mısır demetlerini yere sermek Göz bebeği Güğüm Cevap Gümüş Günlük Gündüz Aşırı ishal olmak Cevap Güz |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ç | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Çaç Çaça sepet Çaflati Çafilamak Çafi Cafili kürek Çaho Çahra Çahudi Çağna Çağan Çağra Çağra cevirmek Çağraya sarilmak Çağumi Çakal Duğuni Çakal Osuruğu Çakçaka Çaklanmak Çakuma Çalakop Çalambura Çali Çami Çamçaka Çamı Çanis etmek Çatara Çatmak Çapari Çapika Çapli Çapula Çarafulis etmek Çarapali Çaşot Çaşutluk Etmek Çavlaka Çeç Çeçez Çegil Çeğel Çaravoş Çelefudi Çelepur Çeli Çençene Çeper Çepli Çepuk Çeremit Çerezayı Çerik Çesuk Çeşan Çeşe Çeşin etmek Çetek Çiçi Çiçili Çifin Çikma Çipa Çiğir Çikli Çikmiş Çilbur Çilimbura Çiliğani Çili pumburi Çimidi Çina Çiniya Çinluk Çirapi Çirbit Çirmulis etmek Çirozlamak Çison Çitari Çiten Çivi Çivrikos Çiya Çoh Çomur Çopri Çori Kesmek Çoti Çufan Çuğni kokmak Çuk Çul Çulek Çulfet Çumbu Çumur Çunçuri Çunis Çunkim Çupi Çupyas Çurt Çuru ayi Çuruli Çuyis etmek |
Hayvanların
altına serilen gürgen kestane yaprakları Uzun aralıklı fındık çubuklarından yaprak taşıma sepeti İnce odun parçası, kıymık Tırnakla kazımak, bahane aramak Çatallı Gubre atmaya yarayan catalli kurek. İskofri balığı Eski, bozuk işe yaramaz nesne Paçavra, işe yaramaz bez parçası Yengeç Mısır ayıklamak Bıçak bilemeye yarar düzenek Hileli işler yapmak. Başı belada olmak Salkım Güneş esnasında yağmur yağması Kendiliğinden yetişen mantar Taneleri deremen taşına ileten ahşap oluk Durulamak Örümcek ağı Bir çeşit orak Yaz gecelerinde ışık veren böcek (çarambula) Odun dalları Hasır türü örgü Geveze Saç örgüsü Kullanılan suyun üzerine sıçraması Uygunsuz, yaramaz kişi Görmek, rastlamak Bir tür balık avlama aracı Malzeme konulan kıl desti Elle dikerken atılan bir dikiş Kullanılmış ayakkabı Yemek veya ya su üzerinde yağ ışıldamak Küçük bir tür kuş kapanı Cekirge, balik yemi Elçi, aracı kadın Fesatlık etmek (Uygurca) Devamlı sulak olan arazi parçası Petekte arinin bal yaptigi gozenekli parca Çakıl Kekeme Çakıllı yer Yarılmış odundan elle ayrılabilen küçük parça, kıymık Kelepir Kurumuş mısır sapları Pencere mandalı Çit Kıymık, küçük ağaç veya taş parçası Küçük sepet Kiremit Haziran Çam kalas Kesik Başa bağlanan geniş ve çubuk desenli peştamal Köşe Turfanda bir meyve veya sebzeyi ilk defa yemek Kötek Yaranın sulanması Solucan. Zayıf ince kız. Sarı çiçekli bir ot, bir tür orman gülü Kız ve erkek tarafının gönderdikleri hediye Arı iğnesi. Çocuk göbeği Çağırmak, davet etmek Oyun oynamak için çember Boşanmış kadın Ana malzemesi süt olan bir tür yemek Ateşböceği Kavurma Ateş böceği Beyin, beynin dağılmış şekli İbik Tavuk dışkısa Çulluk kuşu Kötü, hain, belalı (kadın) Kibrit Kıvranmak Buruşmak, ozelligini kaybetmek. Sarmaşık Horoz ibiği Yaprak taşınan delikli sepet Çocuk oyunlaında sayı Büzüşmüş Ates kivilcimi İnce kalas Kömür Köprü Derenin suyunu baska yere akitarak, balik avlama Kötü Filiz, surgun Yanık kokmak, (özellikle bez eşya yanması) (Çocuk dilinde) pipi Kül Tahta yoğurt ve pekmez kabı Anne babanın bakmakla yükümlü olanlar, çocuklar Çimdik Mısır unu, yağ ve çökelekle yapılan yemek Bir tür sinek Çünkü Yemeğin tencere dibinde yanması sonucu oluşan koku Çubuk İnceden ağırma, sızı. Kürt Temmuz Aşırı olmuş, yağlı Agirmak, sizlamak |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| D | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Da
Daladal etmek Damulika Damla Dandaniça Dardar etmek Darluk Davli Dayman Deke Denaz Deremen Desunlar İçin Devren Dilisim Didali Dimari Dişarla Dişarlan Div Diyam Diyan Dizluk Doğa Doğdi Dolama Dolaylık Dondarci Duvrani Düzenci |
Anlamı
güçlendirmek
için kullanılan
ek Güreşmek veya yarışmak için tutuşmak Küçücük şey, damlacık Saçak altı Sözünde durmayan, bir kuş Dır dır etmek Sıkıntı, bunalım Odun parçası Daima Dakika Taklit, yansılama, alay Değirmen Gösteriş için Köprü Tılsım, büyü Zayif, celimsiz, bakimsiz bebek Ham meyve Kesişleme rüzgarı Hacet def etmek Dev Güya, sanki Dayanmak Uzun erkek donu Dua Kalın odun parçası, keserin dip kısmı Irin Belden aşağıya sarılan peştamal Düğünlerde yemeği yöneten kişi Yağ ve ayran yapmak için kullanılan yayık Gelini hazırlayan bayan |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| E | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ebi Ebiri Ebirini Ebisoy Ecinli Egere Eğratluk Eğreti Eğretiluk Eğrip Elim Elcan Elçi Eldu Elduttu Elet Elişmek Eliştu Emcük Emice Emicoli Emrana Encami Entari Enuk Eraze Ereti Eserli Eskemi Esseh Eşadi Eşik Eşkun Etekluk Etmek Evlek Evetle Eyicene Eyilat |
Öbür Öbürü Otekini Öbür türlü Cinli, perili Eğer, şayet İmece Eğrelti otu Eğrelti otlarının bol olduğu alan Büyük balık ağı Ölüm Yabancı Evlenmede aracılık eden kişi Ölmmek Öldürmek İletmeki, götürmek veya götürmek Sataşmak İsabet ettirmek Yalancı emzik Amca Amca oğlu Bahar ayları, arıların oğul vermeye hazırlandıkları aylar Acemi Fistan Domuz yavrusu Arazi Eğrelti otu Perili, cinli İskemle Sahih, doğru İnsan süretinde yapılan korkuluk Işık Filiz, sürgün Etek Ekmek Ark Acele etmek İyicene, dikkatlice İyileştirmek |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| F | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Falamidi
Fambur Fanila Farfatara Farfaratis Farla Fartik Faytos Feket Felenk Feli Feliçi açmak Feluka Feretiko Fiçiko Fifilika Firfilik Fişki Fitne Fitra Fitruka Flanbur Foli Fodulluk etmek Frahti Fufuli Funduk Furliyan Furnesi Furset Furtuna Fuska Fuşki Fut Fut çekmek |
Sandık
çekmecesi Ihlamur Kollu atlet (Fafatura) Kelebek Çırpınma, çarpıntı Çırpınmak, kuş kanat çırpmak Önlük Paydos Fakat Kayıkları suya çrkmek için kullanılan ağaç kızaklar Kabak dilimi Duğme yeri açmak Lahana filizi Rize bezi - Feletika- Su kabağı Oyuncak rüzgar gülü Düdük, düdük sesi Hayvan tersi Yavru Balık Mısır fidesi İyi giyimli kız, yerden biten kestane filiz Ihlamur Ufak toprak çukur Böbürlenmek, çalım satmak, haddini bilmememk Kalın kestane tahtası Sivilce Fındık Çekirge Kavrulmuş mısırdan yapılan un Fırsat Fırtına Böğürtlen, ahududu Taze gübre Ani ve bir kere olan şeyler için kullanılır. (Fut citti) Bir yudum içmek, bir defa çekmek |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| G | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gadanı
Almak Gaganis Etmek Geceluk Gerdel Geyme Ganguli Guçça Gırgır Godalak Gogona Golf pantul Goşt Gömüğü sevilmek Gömük Göreslenmek Gözun harhalisi Gugum Güçükayı |
Çare
olmak, avutmak Tavuğun gıgıklaması Gecelik İneğe verilen yemin konulduğu tahta kap Kılıf, özellikle yastık kılıfı Tahta revalli Büyük balık ağı Taneleri alınmış mısır koçanı Kagittan bir tür küçuk uçurtma Paçası dize kadar dar, üstü bol pantalon Tarla sürülünce meydana gelen sert toprak kümeleri İçi güzel olmak Kemik Göresi gelmek Goz yuvarlagi Güğüm Şubat |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ğ | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ğaço Ğalaçi yağmak Ğaliya Ğanca Ğanapi Ğarğaris etmek Ğarğali Ğark Ğaros olmak Ğatyaluk Ğaviçi Ğavroz Ğayin Ğezep Ğırz Ğiçi/Ğiti Ğilima Ğincik Ğirk etmek Ğizar Ğocğomer Ğoğori Ğoğova etmek Ğoli Ğov Ğovroş Ğoy Ğoyluk Ğuke Ğumeti Ğurtuli |
Eriyik,
pelte Dolu yağmak Gelincik Kene Armut çeşidi Bağırıp çağırmak Cevizin üzerindeki yeşil kabuklu kısım Su arkı İşe yaramaz hale gelmek Çöp, çöplük Iyice, yamuk yumuk olmuş metal eşya Bebek lazımlığı Hain Bela Araziyi ağç köklerinden temizlemek için derin kazmak Çocuk dilinde, kotu, fena, pis şey Çok pişip erimiş et (Ğinzili) Damak Gark etmek, gömmek Bicki makinesi, buyuk testere Arı kovanı kurmaya elverişli ağacın en alt dalı Baykuş Çömelmek (Bir ğoğova et bakalım şuraya) Bir küreklik toprak Çok kısa zaman dilimi (Bir ğov gitdim geldim) (Ğovili) Kaya balığı Üvey, ğoyana Üveylik Öfke Bir tür sebze Soluk borusu (özellikle hayvanlarda) |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| H |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ha
bole Ha bu Habura Hacika Haçan Hade Halaçi Halati Halaz yağayi Halbuse Haloti Hamlahus Hancaka Hane Hamdana Hamdospara Hampa Hamuçara Hanya Hapsi Hapsikoli Hapalamak Harçi Harhali etmek Hark Harul Haşil Haşindi Haşlak Haşli Haşluk Haşuli Hatiyaluk Havli Hağu Havuriya Hayat Hayın Heçaye Hedik Hej Hemle Heleke Helengor Helepi Hemayil Hemence Hepele Hepli Hepten gitmek Heralim Herik Herişte Hesa Yesa Helesa Heseğ Heseğten Heyle Hiliça Hizan Hirli Hişir olmak Hobur Hoho Hohol Hoholis Hohori Hohovis etmek Hokelenmek Holooiça Hopeçi Hoper Hopi Hosti Hoşeti Hov Hova(ya) gelmek Hovini almak Hozan Hukelenmek Humra Humri Hutbin Hutup Hutupis Hurtuli Hus |
Böyle Bu Burası Sarı tüylü, ufak cüsseli bir kuş (Haçanki) : Mademki (Uygurca) Haydi Dolu Eski, yırtık ayakkabı dolu yağıyor Halbuki Balgam Mısır Ancak Neredesin? Hamile kalmamış inek Böğürtlen Varlıklı Çilek Mademki Hamsi Bir tür hamsi yemeği Karıştırmak Sırık Kabuğundan ayırmak Ark Kara saban Kavrulmuş mısır unundan yapılıp sıcak yenilen yemek Şimdi Olumsuz, aptal adam Çok sıcak Harçlık Ana malzemesi mısır unu olan bir yemek Çöplük Havlu Şu Oraya Giriş, hol Çok şiddetli, iyi Hikaye Dallardan yapılan kar ayakkabısı Hac Hamile Hocaya okutmaya gidilen yer Kavisli arıcı bıçağı, bağ bıçağı Kabak çekirdeği Muska kabı Bir çeşit bez çanta Karıştırmak Siyah üzümün kabuğu Hasta olmak Herhalde İnce ve uzun kazma Ana melzemesi süt olan bir tür yemek Bir ağırlığı çekerken söylenir Gerçek, hakikat, doğru (Heseğ mi deyisun?) Sahiden Sığırları sürmek Henüz olgunlaşmamış mısır Cimri İyi değil Değerini yitirecek kadar bollaşmak Hortlak Öcü, umacı Çöp, toz (Hohol) Karma karışık Baykuş Çömelerek oturma Öfkelenmek Sırılsıklam Koyunların boğazına takılan çıngırak, torba veya çanta Geniş, açık Ufak iken koparılmış mısır bitkileri Kor Kuru mısır yaprağı Öfke, hırs Hemen, acele gelmek Hevesini almak Ot olmayan yer Çok kızmak Kan çıbanı, şiş Siyah üzümün kabuğu Kibirli Mısır koçanını çeviren yapraklar Yolmak, Koparma Gırtlak, boğaz Kara lahana ezmesi |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| İ | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| İkamak İkden İkilmak İlamur İlaf İlan İnsuz İpek İprak İpranmak İpratmak İro İsir İskandal İslemi İspinoz İstavrite İstipis İşçil İşlitavali İşmar etmek İştoni İştopili İzbor İzname |
Yıkamak İlk önce Yıkılmak Ihlamur Yulaf Yılan Issız Yıprak Taze mısır koçanındaki püskül Eskimek, yırtılmak Yırtmak, eskitmek Gökkuşağı İneklerin yediği, yaprağı geniş ve sert bir ot Büyük sepet Büyük bakır güğüm Bir tür kuş Eylül Yemeğin bozulması Korku ile karışık şüphe Hamsi pilavı Baş, kaş, göz ve elle işaret etmek Erkeklerin giydiği don Eşek arısı Kör, ama Resmi nikah evrakı |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| K | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ka Kaad Kabukçi Kaçata Kada Kadanu alsun Kaful Kağle Kağra Kakaçi Kakuça Kalçin Kaleçi Kalemidi Kalif Kambi Kamris etmek Kanaviça Kanci Kandala Kaneyakli Kapoçi Karakonca Karamiş Karkalaçi Karnali Kartof Kartuli Kasapetra Kaskarina Kastaniça Kataça Katatori Katsafurç Katson Kavara Kavurinti Kaybana Kebre Kebur Kemane vurmak Kenef Kerbeluk Kehkür Kerbeluk Kerezayi Kerip Keriplenmek Keşan Ketenpere Kevi Kevret Kiççi Kilavlamak Kiz çekmek Kiça Kiçi Kirili budanmak Kirkluk Kitipiyos Kiviçi Koça Koçan Koçira Kofi Kohlidi Koleti Kolistivra Koliva Kolof Koma Komar Kompi Komri Komsilamak Kondari Kongoş Çarık Konira Konişuk Kontra Kopali Kopça Kopeli Korbakor Korkata Korkizan Korop Kofi Kosi Koti Kotila Kot Kotkafali Kotori Kuçayı Kuka Kukari Kukuçi Kukula Kukulaçi Kukuli Kukuma kuşu Kukpapula Kukus Kukuta Kulumika Kumri Kumuli Kumuşi Kunci Kupas Kupli Kuplika Kupsi Kurseli Kuskut Kutali Kutni Kutrum Kutuçi Kutuni Kutuz baş Kuvari Kuyiça Kuyis Kuzina Külünk Küspe |
Yakınlık,
sevgi
ifadesi (Dayıka, fatuka, anaka) Kağıt Başkasının evinde yemekten hoşlanan kişi Alın Küçüklere şefkat ve sevgi ifadesi, kardeş Günahını alsın Dikenlik Bit Karga Koyun pisliği Dizleri veya beli bükülmüş kişi Dize kadar çıkan kalın yünlü çorap Boncuk Iplik yapmaya yarayan bir tür alet Basit kulübe Taze çay filizi Fışkırmak Bir tür ince dokuma Dilim Tıpa, musluk Çaresiz yetim Çıbanın su toplamış hali Tüyle kaplı insan benzeri hayali yaratık Karayemiş Derelerin denize taşıdığı odun El sepeti Patates Baca kurumu Sert toprak Örülmüş fritiko bezini tezgahta kesmek Beyaz kabak Alın Kapı eşiği Duman Koçan Yellenmek Turşu kavurması İstenmeyen bir şey Gübre Kabir Önem vermemek Hela, tuvalet Gübrelerin toplandığı yer Kepçe Gübrelik Haziran Garip Gariplenmek Başa sarılan peştamal Oyun, tuzak, ketenpereye getirmek Sağlam Yatak Bir ısırık, ısırmak Aleti ince bilemek Kız kaçırmak Topal, aksak Ekmekte ısırılan yer Bitap düşmek, büyük eziyetler çekmek Kırk yaşından sonra doğan çocuk Adi, işe yaramaz, değersiz Bir tür gece kuşu Merdiven basamağı, mantar, siğil Çay alımyeri cüzdanı, şokalisi alınmamış mısır Tutumlu kadın Sağır kişi Sümüklü böcek Bir tür pide Kertenkele Suda pişmiş mısır Ufak ekmek Set Bir tür ağaç Patates (Kunduri): Tahtadan yapılmış basit iskemle Şikayet etmek Sepet yapiminda kullanilan findik çubukları Basit ve kaba bir ayakkabı Beyaz bit yavrusu Mukavele, konuşulan şey Topuksuz bayan ayakkabısı Çamaşır tokmağı Düğme Evlilik dışı çocuk Geberip giden Kalın öğütülmüş mısır unu Korkak Dam, baraka Kara lahana bitkisinin gövdesi Kuluçkaya yatan tavuk Lahana gövdesi Ense Ölçü birimi, 5 kilo Aptal Silindir biçimli kalın kaka Şubat İplik yumağı Ucu çatallı değnek Küçük, güzel, minyon tipli Yün örme başlık Bir armut türü Sivri külah, dağ doruğu, tepe Guguk kuşu Saklambaç oyunu Tomurcuk Çay tohumu Kılçıksız hamsiye yumurta kırılarak yapılan yemek Tomurcuk, genç kız Yığın, tepe Kestanenin dikenli dış kabuğu Kendir bitkisinin kuru govdesi Ters Altın süsü eşyası, asma kilit Hıçkırık Taze fasulyenin uçları Mısır fidanı gövdesi Kabağın sapı, huysuz geçimsiz kişi Lahana vurmaya yarayan çamdan mikser İpekli veya pamuklu entari Kötürüm Kuş gagası Mısırın danesiz gövdesi Kel baş Ham incir, makat (Kuvitsa) Küçük küfe (Kuyizma) Bağırmak çağırmak Bir tür soba Ucu sivri kazma Bir cesit hayvan yem |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| L | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Lağus
Lahmi Lahmi Kafa Landara Langona Lapara Lapaza Lapi Lekur Lemsa Lender Lenger Lenguri Lere Lezgi Liğiçi Likapa Likapi Likmen Likoç Limas etmek Lina yapmak Lipla Litropi Liver Livor Lobiya Lobut Loha Loklatis Longoş Lori Loti burunlu Luluçi olmuş Lumbika Lutuçi |
(Lazut) Mısır (Lahmikoli) İneklere verilen yemek Aptal Avare Bir tür zararsız yılan Ciddi olmayan, döneklik edebilen Bir tür yabani bitki Aptal Uzun Bol süt veren inek Kilolu, beceriksiz kişi Yayvan, kenarları geniş bakır sahan Uzun boylu, hantal adam Üzerinde sofra kurulan dört ayaklı düzenek Derbeder insan Yabani sarmaşık Yaban Mersini Bir cins armut Şişesiz yanan küçük idare lambası İkiz Havanın yumuşaması Çamaşır asmak için ağaç germek İskelet gibi çok zayıf kişi Yazın en sıcak zamanı 22Temmuz Tabanca Yabani yemiş veren bir bitki Fasulye Aptal Kor ateş Suyun fokur fokur kaynaması Kaba herif Dar ve uzun ekili arazi parçası Burnu devamlı akana küçümseme için Islanmış, suya doymuş El feneri Etli butlu (Baksana kariya, luturu duruyi) |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| M | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mabeyin Mafra Mafrat Mağaka Malez Mamalika Mamukağız Manaçi Manca Maniya Maran Maraz Marko Maroslamak Masti Matahcara Matiçali Mavrant Megereme Metika Momoli Mamuli Minci Miska Miti Mizmici Modyeli Mokol Moli Momolika Mostra Mostraluk Mozuko Muh Muhlama Muncur Murmuris etmek Muşi Muti Muzevir |
Yan
oda Kötülük eden Yaramaz çocuk Çocuk dilinde inek Özensiz yapılmış yemek Bebekler için mısır unundan yapılan bir yemek Beceriksiz, sözü ağzında eveleyip duran İneğin boğazına bağlanan ip Karalahana yemeği Kömür lekesi Ahşap yığma tek katlı ev Ruhi hastalık Hırsız kedi Fidelerin veya yaprakların solması Dişi kedi Tohumluk torbası İneklerin yediği bir tür ot Servet Meğer (Met-değnek) Çelik çomak çubuğu Böcek Diken meyvesi Çökelek Sümük Burun Çok titiz Değirmende mısırın oluğa verildigi oynak ahşap kısım Tarlada büyük ateş Pişen yemekte oluşan topak Bir tür kır meyvesi İnsanın dış görünüşü Göstermelik Sütü, sağılımı azalan inek Çivi Mısır unu muhallebisi Ağız ve burun kısmı (Bukma muncurlarını-mızmızlanma) Fiskos etmek Hayvan ayağı Yumusak huylu Söz taşımak |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| N | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Nabedil
olasın Nacak Nağmisa Nağuka Nanuris etmek Nasaka Nasi Nayla Nedu Neluktur Nemise Neyana Nezuk |
Yok
olasın Et doğramaya yarayan küçük balta Yeni gelin, gelinlik kız, kurumlu kurumlu oturan kız Beceriksiz Ninni etmek Yeni yumurtlamaya başlayan tavuk Nasıl Serender Nedir? (Nedu, cece yarisi tiktin bizi ayağa?) Nasıl oldu da böyle yaptın? Güzel Ne tarafa, nereye, nerede Nazik |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| O | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Obiri
Oçuz Oğnine Oğonk Oğur Oğura Celmek Oğtovri Ola Ole Ondortli Orsidi Otar Ovalı Ovar Oyani Oy ana Oy uşak Ozaçe |
Öbürü,
öteki Öküz Önüne Sığır yiyeceği İstikamet, yön, taraf, sıra İneklerin cinsel istek duyması Ekim Ulan Öyle Bir tür tabanca Yörede yetişen bir tür ağaç Otlatmak, gütmek Erzurumlu, arka memleketli Düzeltmek, derleyip toparlamak O tarafı, orası Üvey ana Üvey çocuk Lahana Sarması |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| P | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Paçariş
etmek Paçi Pafuli Pağsa Palariş Pali Paluze Paluze gibi uşak Pambuk Panti Papara Papur Pardi Parparayi dökmek Pasğa Pasmanika Pati Patiçi Patiçi olmak Patoma Patos Patoslamak Patuli patuli Peçare Peçi Peçibaş Pepe Pepeçura Pepeka coz Pertuali Peşe kaçmak Peşuk Petima Petroz Piçak Pifano Pif kokmak Piftoli Pileki Pipa Pitemi Pisik Pisik dalağı Podosi Poğoni Pontul Pormo Porluko Portağala Pos Pulama Pulaşi Puli Puma Pumburi Pupu Purputli Purtuli |
Mani
olmak,
sıkıştırmak Küçük kız. Büyük kızlara şaka için denir. Patlamış mısır. Güzel tombul kız Kulübe Cin çarpması İneğin bağlandığı kazık, iskamle ayağı Ana malzemesi süt olan bir tür tatlı Yakışıklı, beyaz tenli erkek cocuk Pamuk İneğin ot yediği bölme Ağır ve hakaret içerikli söz, laf Vapur Çakal Bütün kızgınlığıyla bağırıp çağırmak Ot yaprak gibi malzemelerin konulduğu basit yapı Patlamış mısır Küçük tahta, mezar patisi, kedi köpek ayağı Taze fasulye Yassılaşmak Ahırdaki tahta döşeme Yassı, dümdüz Dümdüz etmek, yassı hale getirmek Tane tane Çit Cilt. "O paçi, o kızara peçilarun" Kabakbaş, saçı dökülmüş Süt Üzümden yapılan muhalebi kıvamında tatlı Mavi gözlü Doğuran ineğin ilk bir haftada verdiği süt Kızın erkeğe kaçması Beşik Toprak basamak Çay Bıçak Bereketli Kötü kokmak Sevimli, yaramaz cocuk(şakalaşırken söylenir) Mısır ekmeği pişirmek işin kullanılan taş Kısa boylu Yarım metrelik bir ölçü birimi Kedi Pankreas Naylanın direğine konan ağaç tekerlek Yetim, kimsesiz Pantolon Erken olgunlaşan sebze ve ekin Çok yellenen Yeni doğurmuş inek sütünden yapılır Derelerde balık avlanılan küçük ağ Un karıştırılarak yapılan hayvan yemeği İneklere verilen bir çesit yiyecek Civciv, yavru Daire şeklindeki peynir At sineği Çocuk dilinde yara Yüzeyi kabarcıklı olan Kesik veya yırtık eski bez parçaları |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| R |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rağna Rahna ketani Reyiz Rimis etmek Rohte Rohtiko Roka Rokopi Ruruli |
Örümcek Örümcek ağı Reis Tereyağının ekşimesi, bozulması Kaban, dere kenarlarındaki tehlikeli yarlar Bir çeşit lahana yemeği Mısırın kabuklu hali Mısır fidelerinin seyreltilmesi Rus armutu |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| S | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Sağ Sahan Salahana Sami Sebi Sedeke Seftika Seğiretmek Seke Sepetbaşı Sığna Sığran Sifila Sina Sinağuş Sinor Sipa Sumari Sumizma Sumsuk Sumuş Surtika Suser Sutli Sürecek |
Dere
kenarı düzlükleri Bakır tabak İşsiz, güçsüz adam Mısır yaprağından örülen ip Bebek Sadaka Pazıdan yapılan sirkeli turşu Firlayip koşmak Ahsap karyola İçi boş kafalı Yara izi Isırgan otu Yaş yapraklı çalı İz, belirti Bir şeyi bulmak için konan işaret Arazileri ayıran sınır Yaramaz ve çok bilmiş çocuklara soylenir (Sumarluk) Geç kalan. Son çocuk Sızdırma Hayvanın çenesi Parmak boyunda ölçüm birimi Küçük kuş Kilit Bir çeşit sütlaç Yazı sürmek için kalem gibi yontulan sopa |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ş | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şafla Şağnoma Şali Şalaka Şaloti Şapoti Şaravaz Şarba Şepidi Şernaz Şi Şinakiça Şokali Şuçur Şurus etmek |
Ağız suyu,
salya Fazla güneş almayan yer, bitki yetişmeyen yer Salya (cocuklar icin kullanilir) Ustu basi kirlenmisçocuk (Haloti) Ağızdan akan salya Tokat Alttan delikli ahşap tekne, üzüm yapımında kullanılır Eşarp Bir tür sinek Çıtkırıldım, nazlı çocuk Çocuklara işemeleri veya sümkürmesi için denir Yaprakları oğuşturulduğunda köpüren bir tür bitki Mısır koçanı yaprakları Şükür Islık çalmak |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| T | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tağra
Tahra Taka Takaza etmek Taktaka Tami Taraba Tarhuli Tatuli Tavali Tavara Tavli Temeçi Temeçulli Tentene Tentenis etmek Teretelli Termaş Terme Termoni Teşçi Teşik Teşirmek Tiken Tikoça oyunu Tiraçi Tirmata Tohli Tohtos etmek Toli Toliye düşmek Tomari Tomoni Tortol Troni Tuçan Turçi Turmuli Tuylika |
Ufak
balta Burnu kıvrık, sapı uzun küçük balta Küçük yelkenli Sitem etmek Su ile çalışan bir çocuk oyuncağı Aynı bitkiden bir kaç tanesinin bir arada bulunması Tahta perde Tarla kenarlarında yetişen bir sebze Ayak Ana malzemesi taze fasulye olan bir tür yemek Gece gelip insanların ağzına kapatan bir tür hayalet Şişman, semiz Kaburga kemiği Sürekli, devamlı Dantel Zayıflık veya hastalıktan titremek Tepe taklak Üzüm toplama sepeti Yaramaz Yara Keşke Yun eğirmeye yarayan bir tur çubuk Ağactan meyva toplamak Diken Sek sek oyunu Tiryaki Ekmek kırıntısı Buzak, kuzu Sinmiş, sönmüş hale gelmek Toprakta kucuk delikli cukur Tuzağa düşmek Yemeği yapılan bir tür yabani bitki Ot yığını Sakar, beceriksiz Sallanan koltuk Dükkan Türkü Ekmek kırıntısı Tüylü, kıllı insan |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| U |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| U Ubur Uğrak Ula / Ola Una Unnen Urdi Us Uskuçi Ustalukli Usti Dönmek Uşak Uşma citmek Uya Uyma gitmek Uzumayi |
O Hayalet Uğranılan yer, durak (Ola) Bir sesleniş şekli. Ula Hasan ! Ona Onun ile Ordu Üst Taneleri alınmış mısır Becerikli, tecrübeli Başı dönmek Erkek çocuk Uçarcasına, alelacele, çarcabuk Oya Delikanlıya kaçmak Kasım ayı |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| V | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Vadeye
sal Varangelen Varakula Vato Veraş Verevir Viça Virka Vrasti Vu Vurzula vurmak |
Ağır
şart koşmak, olmayacak şeyler istemek Bir tür teleferik Büyük çekiç Yayvan, sarımtırak eti yenmeyen bir balık Arıcılıkta, amaçlarda, kovan kurmağa elverişli ağaç Meyilli, yumuşak eğimli yer Çalı Dişli kürek Kediye yemek verilen çanak Şaşırma ifadesi Felç gelmek (beddua edilirken soylenir) |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Y | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ya ne / Ya nedu Ya kover beni Ya oyani ya buyani Yaba Yafan Yalağuz Yamsilama Yancoz Yangaz Yariluk Yaşik Yaşmak Yatur para Yavelle Yeği Yeni Yetme Yenluk Yeniyil Yirmak Yolluk Yukisi gelmek Yuklamak Yükli |
Ne sandın? Elbette,
tabi ki öyle Bırak beni artık, yakamdan düş Ağır ve ümit kesilmiş hastanin ya ölmesi veya şifa bulması Ya bak. (Bak ne oldu !) Set şeklinde, altı duvar, ekili küçük arazi parçası, (Babadan kaldi bize içi yafan, onlan çeçim olur mi?) Yalnız Taklit etme Şaşı Yaramaz Ortaklık, yarıcılık Kasa Bir tur kenari suslu bas ortusu Biriktirilen para Sayıklamak Eskiden alınan başlık parası Genç, delikanlı Hafif Ocak ayı Irmak Kilim Uykusu gelmek Uyumak Gebe kadın |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Z | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zakota Zam Zati / Zatiberi Zerdeva Zeyali Zibarmak Zibartmak Zimilaçi Zipazip Zipka Zirza Zit var oni Zivonadan çıkmak Zivoyir Zoboti Zoli Zoli burun Zosto Zotozot Zubut Zumşi Zumzukle Zurzuli Zutra |
Taze soğanın yeşil
kısmu Baharda kuytu yerlerde erimeden kalan, sıkışmış kar-buz parçaları Zaten, eskiden beri Bir tür dağ sansarı Rutubetli Şimarmak Fena halde, vucudu kizarincaya kadar dovmek Sık dikenlik Ağzına kadar dolu Dar elbise Kapı menteşesi, fermuar Hiç hoşlanmıyorum ondan, hoşlanmamak, beğenmemek Çok kızmak Bir mekanızmanın dönen kısmı Zor ve güç iş Kemiğin içindeki kemik iliği Burnu çok akan kimse Hafif ve pek düzgün olmayan sırtlık ot yükü, Şekilsiz uzun kadın İnadım inat Kısa ve küt şey, kısa boylu geçimsiz kişi Elle, dirsekle dürtme Dürtmek, dürtüşmek Üzüm tanesi Uzun boylu ve aklı kıt kişi |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kaynaklar | |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1)
Rize Halk Şairleri
ve Halk Kültürü, Süleyman Kazmaz 2) Her Yönüyle Güneysu Rize, Güneysu Sosyal Dayanışma ve Kültür Derneği, 1996 3) Rize Kültür Derlemeleri, Rize Halk Eğitim Müdürlüğü, 1999 4) Güneyce - Rize Sözlüğü, İsmail Kara, 2001 5) Rize İli Ağızları, Dr. Ali Günay, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2003 6) Bir Köy Monografisi Rize Kalkandere Hüseyinhoca Köyü, Kaknüs Yayınları, 2007 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
|
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
