Haçan
bir
kız kaçacak, yan
basar
ayağını, eve
gelirde
koymaz, yemeğinin
yağını
İner
ahıra
bakmaz, ineğinin
bağını, suya
giderken
kırar, destinin
dudağını
Rize'nin
bazı yerlerinde kız kaçırma yerine "kız çekme" denir.
Kızı isteyip de
alamayan oğlan tarafı, kızı zorla çeker
götürürdü. Oğlan,
bir
kaç arkadaşını yanına alır ve kızı
kaçırabileceği bir yerden (bu yer değirmen olabilir, kız ot
kesmeye
gitmiş olabilir, hatta bir imecede çalışır olabilir) zorla
kaçırır. Bu
işi yapanlar silahlıdır ve kararlıdır. Üzerine kimse varamaz.
Kızın
bağırıp çağırması, direnmesi de fayda vermez. Oğlan kızı
akrabalarından
birini akrabalarından birinin evine götürür ve
burada kıza zorla
sahip olur. Bir kaç gün dağlık bir yerde de
saklanabilirler. Zorla
yapılan bu kaçırma olayından sonra bu iki aile uzun süre
düşmanlık eder
ve ancak çok sonraları barışırlar.
Eğer
kız,
sevdiği bir kimseye değil de istemediği birine veriliyorsa sevgilisi
oğlan tarafından kaçırılmayı bekler. Bu kaçırma olayının
pek çoğu
aslında bir peşe gitme olayıdır ve bu bazı siyasetçi aile
büyükleri tarafından tezgahlanmıştır. Eğer kız tarafı
kızı vermez
ve bu evlilik bazı aile büyükleri tarfından uygun
görülürse bu kaçırma
olayı adeta tezgahlanır. Karşılıklı haberleşme ile uygun zaman kollanır
ve kararlaştırılır ve oğlan kızı zorla kaçırmış olur. burada
kızın
bağırıp çağırması rol icabıdır. Bir müddet sonra kızın
çeyizi kıza
gönderilir. Kız tarafı ikna edilerek barış sağlanır
Bazende
kız,
sevdiğine değilde istemediğine verilirdi. Bu durumda sevdiği oğlan
tarafından
kaçırılmayı beklerdi. Bu kaçırma olayı aslında peşe
gitmedirde
işin
ardında bazı aile büyükleri vardır bunlarda kızın istemediği
tarafa
verilmesini
istemezler ve böyle bir tezgah kurulur. Karşılıklı haberleşilir,
uygun
bir vakit kollanılır herşey ayarlanır ve sözüm ona oğlan kızı
kaçırmış
olur. Burada kızın bağırıp çağırması rol gereği olur. Bir
müddet sonra
kızın çeyizide gönderilir. Kız tarafı ikna edilerek barış
sağlanır veya
husumet uzun süre devam eder.
Peşe
Gitme
Kızın
kendi isteğiyle ve
ailesine karşı tavır alarak anlaşmalı bir şekilde oğlanla
kaçmalarıdır.
Peşe gitme olayı kimse mani olmasın diye gece olur. Herkes uyuduktan
sonra, sabaha karşı kız bohçasını hazırlayarak evden
çıkar ve dışarda
bekleyen oğlanla buluşur. Şüphesiz bakkala gidiyorum diyerek evden
çıkıp gitmek de mümkündür. Peşe gitme olayı daha
çok günümüzde görülen
olaylardandır. Kızların ailesine karşı bir baş kaldırma olayıdır. Bazan
da ekonomik nedenlere dayanmaktadır. Normal bir evlilik için her
iki
tarfında ekonomik gücü yeterli olmayabilir. Peşe gitme
olayında kız
anasının mutlaka haberli olduğu varsayılır. En azından aileden birinin
kıza yardımcı olduğu düşünülür.
Peşe
gitme
olayında anlaşma kısa zamanda sağlanır. Ne var ki kızın ailesini
utandıran bir tavır varsa hoş karşılanmaz. Peşe giden kız uzun
süre
babasının veya ağabeyisinin yüzüne gelemez.
Kız
kaçırma
ve peşe gitme olaylarından sonra anlaşma sağlansa bile düğün
yapılmaz.
1950'li yıllardan sonra hiçbir şekilde başlık parası
alınmamaktadır.
Rize'de başlık parası, yani yegi, düğün ve evlenme adetleri
arasından
tamamiyle kalkmıştır.
Kaynak: Rize Kültür
Derlemeleri, Rize Halk Eğitim Müdürlüğü
Yayınları-7, Rize, 1999, Sayfa
5-6
|