Kivi meyvesi üzerinde yapılan değerlendirme analizlerinde genelde dört şekilde yararlanılmaktadır. Bunlar dondurulma, konserveleme, suyunu çıkarma, meyve suyu exstraksiyonu  ve taze olarak tüketilmektedir, bunun yanında gıda sanayiinde pasta, tatlılar ve içki yapımında kullanılmaktadır.

Yapraklar sürgün üzerinde bulunan gözlerin alt kısımlarından meydana gelmektedir. Yapraklar, oval, kalp şeklinde olup üst yüzeyleri koyu, alt yüzeyleri ise açık yeşil ve ince tüylerle kaplıdır. Yaprak kenarları dişlidir. Görünümü çok güzel olan yapraklar, oldukça büyük olmakla beraber kağıt yapımında da kullanılabilmektedir.

ÇİÇEKLER

Kivilerde çiçekler yaprak altında tek  tek  veya salkım halinde oluşur. Dişi bitkilerde oluşan çiçekler çoğunlukla tek tek bazen de üçlü salkımlar şeklinde oluşur. Erkek bitkilerde ise üçlü veya beşli salkımlar halinde oluşur.

1.Dönem: Tozlaşmadan 9. haftaya kadar olan süredir. Meyve tohumları maksimum büyüklüğe ulaşır. Çok hızlı büyüme vardır (Haziran + Temmuz) .
2.Dönem: 9-12 haftalar arasıdır.büyüme yavaşlar tohumlar renklenir.siyaha yakın lacivert renk alır (Ağustos) .
3.Dönem: 12-17 haftalar arasıdır. Meyve büyümesi yeniden hızlanır. Tohumlar koyu esmer renk alır (Eylül) .
4.Dönem: 17-21 haftalar arasıdır. Meyve irileşmesi azalır.Tohumlar tamamen siyah renk alır. Meyvede bu safhada şeker asimilasyonu başlar (Ekim).
5.Dönem: 21-23 haftalar arasıdır meyveler artık gerçek büyüklüklerine ulaşmıştır. Bu dönemde çekirdekler meyve etinden ayrılır (Kasım)

Meyveler çeşitlere göre değişmekle birlikte 4-5 cm eninde, 6-9 cm boyunda ve ağırlıkları 40-150 g arasında değişmektedir.

Meyve, silindirik ovalden yuvarlağa yakın yumurtamsı şekilde olmaktadır. Meyve şekli dıştan içe doğru tüyler, kabuk,dış meyve eti, iç meyve eti, çekirdek,çekirdek evi yumurtalık izleri ve meyve özünden meydana gelmiştir.

Kivi meyvesi %80 oranında su %20 oranında kuru madde ihtiva eder.Kivi meyvesi C vitamini bakımından zengindir. 100 gram taze meyvede 100-400 mg  C vitamini bulunur.

İKLİM İSTEKLERİ

Kivi genelde kışları ılıman yazları sıcak ve nemli bir iklime ihtiyaç duymaktadır. İlkbahar ve sonbahar donlarının görülmediği yerlerde yetiştirilmesi uygundur. İlkbaharda Gözlerin sürmesi ile yaprak dökümü arasında 230- 260 gün don olmayan yerlerde yetiştiriciliği rahatlıkla yapılabilmektedir. Özellikle gözlerin sürmesi ve yapraklanmadan sonra meydana gelen don olayları bitkiye büyük zarar vermektedir. Meyvelerin hasat döneminde ise  -2C derecede meyveler zarar görürler. Soğuklanma isteği, kültürü yapılan çeşitlere göre değişmekle beraber +7C  altında 400-1000 saat'dir. Soğuklanma ihtiyacının karşılanmayan gözlerin uyanması daha az olmakta ve verimde düşüşlere neden olmaktadır.

Yıllık sürgünler aşırı rüzgarlardan olumsuz şekilde etkilenmektedir. Bunun için bahçeler tesis edilirken rüzgara karşı gerekli önlemler (rüzgar kıran) alınması gerekir. Aksi takdirde yeni sürgünlerin dallara bağlantısı kuvvetli olmadığından kolayca kırılabilmekte ve verimi olumsuz etkilemektedir.

Kivi, suyu sevmekle beraber vejatasyon dönemi  içinde düzenli olarak  800 - 1400 mm arasında  yağış alan bölgelerde rahatlıkla yetiştirilebilmektedir. Bu durum göz önüne alındığında ülkemizde bu yağış düzenine uyan tek bölge Doğu Karadeniz bölgesi olup diğer yörelerde sulama yapılmadan yetiştirilmesi mümkün değildir. Hatta bu bölgede bile yer yer havaların kurak gittiği zamanlarda sulama yeterince yapılmadığı  taktirde  bitki gelişmesi duraklamakta ve meyve verimi ve kalitesinde önemli azalmalar olmaktadır.

T’nin ilk olarak üst ve bundan sonra da orta çizgisi kesilmelidir. Kesik kısmın iki kenarındaki kabuk, ası çakısının tırnağı ile yerinden kaldırılır. Böylece anaç hazırlanmış olur. Bundan sonra ası kaleminden uygun bir şekilde ası gözü hafif odunlu olarak çıkarılır, bu şekilde çıkarılmış olan göz, yine bıçaktaki tırnağın yardımı ile anacın kesilen kısmına yukardan aşağı doğru sürülerek yerleştirilir ve ası bağı ile sarılır. Ası bağı ile bağlamaya yukarı taraftan başlanmalı ve göz serbest bırakıldıktan sonra alt tarafa geçilerek bu kısmı da iyice sarıldıktan sonra düğüm atılmalıdır.

Göz asıların tutup tutmadığı 15-20 gün sonra belli olur. Tutan asılarda takılan gözün altındaki yaprak sapı kendiliğinden düser ve gözün takıldığı kısımda hafif bir kabarıklık hasıl olur.

Eğer yaprak sapı kurumuş kalmış, gözün çevresinde buruşmuş ve kararmış ise ası tutmamıştır. Bu takdirde ası evvelki yerin altından veya üstünden yenilenir.

Kalem aşıları için en uygun zaman yöreye göre değişmekle birlikte Şubat-Mart aylarıdır. Çünkü bu aylarda henüz bitkiye  ağlama  öz su akışı  başlamamıştır. Kalem aşıları ilkbaharda bitkiye su yürümeden önce yapılır.  Aşılamada başarı oranı % 95' in üzerindedir. Bitkiye su yürüdükten sonra yapılacak aşılarda başarı oranı düşer. Anaçtan gelen öz su kalemle anaç dokuları arasına girerek sıkı şekilde temas etmelerini önler. Bunun içindeki özsu akışının durması beklenir. ve durduktan sonra aşılama yapılır, veya kalemler damızlık ağaçtan aşı günü kesilir. Kivilerin çoğaltılmasında en yaygın olarak  kullanılan aşılar  yarma aşı, kakma aşı, dilcikli  aşı.

Anaç ve kalem 45 C eğimle kesilir. Her ikisinin uç kısmından aşı bıçağı ile 1-1.5 cm derinliğinde bir kesik açılır sonra diller iç içe gelecek şekilde kalemle anaç yerleştirilir. Anaçla kalemin kabukları birbirine çakışacak şekilde yanaştırılır ve bağlanır. Kesik yerlere ve aşı bağı üzerine macun sürülür.

YARMA AŞI

	Yarma aşı uygulaması

Çapı en çok 5 cm olan gövde ve dallara yapılır. Aşılanacak anacın gövdesi yerden 30-50 cm yüksekten testere ile yatay olarak kesilir.

Yarma aşı üzerinde iki göz bulunan ve uzunluğu 10-15 cm olan kalemler kullanılır.

Kalemlerin anaçla aynı kalınlıkta olması tercih edilir. Bu amaçla önce anaç ortadan bir kesici yardımı ile yarılır.

Kalem bu yarılan yere  karşılıklı kabuk kısımlarının temas edecek şekilde yerleştirilir ve yara yüzeyinin kurumasın önlemek için bu kısımlara macun sürülür; daha sonra aşı bağı ile sıkıca bağlanarak yağmur suyu böcek girecek yer bırakılmaz  anacın kalemi sıkması sağlanır.



ÇELİKLE ÜRETİM

Kivi aşıyla çoğaltıldığı gibi çelikle de çoğaltılabilir.Çelikler alınma zamanına göre Yeşil çelik, yarı odunsu çelik ve odun çeliği adlarını alırlar.

	Sisleme altında yazlık çeliğin köklenmesi	Köklenmiş çelik

YEŞİL ÇELİKLER :

Yeşil çelikler yaz başlangıcında  Mayıs ve Haziran aylarında alınırlar. Çeliklerin kalınlığı 4-10 mm boyları 1O - 20 cm ve 2-3 boğumlu alınırlar.

Çeliğin üst kısmı gözün 1.5 -2 cm yukarısından Alt kısmı boğumun hemen altından(45o çapraz olarak kesilir En üst yaprağın dışındaki bütün yapraklar çıkarılır,  bu yaprak yarım kesilir.

Yeşil çeliklerde su kaybını önlemek için mistleme(yaprakları nemlendirme)  zorunludur. Ayrıca taze ve duyarlı oluşları nedeni ile özellikle mantari hastalıklara ve olumsuz şartlara dayanıksızdır.

	Yarı odunsu çelik	Köklendirme ortamı

YARI ODUNSU ÇELİKLER :

Yarı odunsu çelikler aynı yıl süren tam olarak odunlaşmamış sürgünlerden Temmuz Ağustos aylarında alınır.

Uzunlukları 15-25 cm kalınlıkları 7-12 mm  2-3 boğum olmalıdır.

Alınan  çelikler hemen en üst gözün üstünden 1.5 cm ve alt gözün hemen altından 45 C çapraz gelecek şekilde kesilir ve üst yaprağının  yarısı bırakılır,  diğerleri dipten çıkartılır.

Yeşil çeliklerde olduğu gibi su kaybını önlemek için mistleme(yaprakları nemlendirme)  zorunludur.

ODUN ÇELİKLERİ : 

Bir yılık  iyi odunlaşmış hastalıksız,düzgün  sürgünlerden alınmalıdır. Alınma zamanı olarak bitkinin yaprağını döktükten sonra  şubatın ilk haftalarına kadar olan süre içerisindedir. Boyları 10-25 cm arasında en az 2 gözlü kalınlıkları 7-12 mm civarındadır.

Odun çeliği  kesimi		Odun(kışlık)çelik		Odun çeliği kök ortamı

BAHÇE TESİSİ

	Çok yıllık bitkilerde başlangıçta yapılacak hatanın giderilmesi zaman ve emek alır. Bu yüzden başlangıçta her şeyi ayrıntılı olarak düşünmek ve hazırlıkları ona göre yapmak gerekir.
	Bu hazırlıklar içinde; Yer seçimi, toprak yapısı,  fidan seçimi,   dikim aralık ve mesafeleri tozlayıcı bitki oranı, dikim planı , destek sistemi unsurları, rüzgar kıran tesisi, sulama suyu ve tesisi  oluşturmaktadır.

YER SEÇİMİ

Önce kivi fidanlarının dikimi yapılacak olan  toprağın  kivi bitkisi için uygun özellikte olmalı aksi takdirde iyi bir sonuç almak mümkün değildir. Çünkü bitkinin kök yapısı olumsuz şartlara karşı aşırı duyarlılık göstermekte ve bitki gelişmesi sekteye uğramaktadır.

Yine fidanların dikileceği yer arazi yapısı uygunsa güney yönlü ve sıraların yönü kuzey güney istikametinde olmalı  ve dikimi yapılan yerin taban su seviyesi yüksek olmamalıdır.

Fidan dikimi ilkbahar ve sonbaharda yapılmalıdır. Eğer fidanlar tüp içerisinde ise  özellikle dikimden sonra sulaması takip edildikten sonra yaz aylarında da yapılır.

Kivi fidanlarının dikileceği fidan çukurları en az 45-50 cm derinliğinde ve çapında  olmalıdır. 

Açılan kuyulardan çıkan toprakla hayvan gübresi karıştırılır tekrar fidan çukurlarına konulmalıdır.

Dikilen fidanların sağlıklı gelişebilmesi için 3-4 günde bir yağışsız havalarda sulanmalıdır.

Sürgünün dik büyümesi ve düzgün bir gelişme gösterebilmesi için 3-4 cm çapında 2.0 M uzunluğunda destek (herek) verilmelidir.

Ana gövdeyi oluşturacak olan sürgünde  yaklaşık 1.80-2M düz bir şekilde büyüme sağlandığında tepesi kesilerek alt taraf dan çıkan yan sürgünlerden iki tanesi sağa ve sola büyütülmek üzere bırakılır ve  taçlandırma yapılır.

DİKİM PLANI

Kivi bitkisi iki evcikli (erkek-dişi)dir.

Erkek bitkiler  tozlayıcı  durumda olup bahçe tesisinde 7 veya 8 dişi için 1 erkek dikilmelidir.

Tozlanma olayında rüzgar çok fazla bir role sahip değildir, büyük oranda tozlaşma arılarla olmaktadır.

Kivi meyvelerinin çiçekleri nektar üretmezler ancak arılar için polen kaynağıdır.Güneşli havalarda arıların çalışması daha yoğun şekildedir.

Arı kovanlarının kivi bahçesine konulacağı en uygun zaman dişi çiçeklerin % 10'  unun açtığı zamandır.

Dönüme iki arı kovanı yerleştirmek iyi bir döllenme ve meyve kalitesi ve verimi için zorunludur.

Dikim planında erkek bitkilerin yeri tespit edilirken özellikle dişi bitkileri en iyi şekilde tozlayabilecek yerlere konulmalıdır. Yandaki dikim planında olduğu gibi.

DESTEK SİSTEMLERİ

Kivi bitkisi kuvvetli gelişme gücüne sahip çalı görünümlü bitkilerdir.

Normal gelişme ve büyüme sağlayabilmeleri için desteğe ihtiyacı vardır. Kivi bitkisi gövdeleri kendi ağırlığını taşıyamaz. Doğal gelişme ortamlarında ağaçlara sarılarak destek alırlar.

Meyve verimi 1 yaşlı çubukların gözlerinde  olduğundan bunların bitkide yeter sayıda ve uygun yerde bulunmalarını sağlayacak budama ve destek sistemine ihtiyaç gösterir.

Bitkinin ağırlığını taşıyan,  destekleyen direkler , teller  ve herekler destek sistemini oluştururlar.

• Dünyada en çok kullanılan sistemdir.
  
• Özellikle  arazi yapısının meyilli olduğu yerlerde T sistemi uygundur.
  
• T sistemi meyilli arazilerde setlendirmek (teraslamak) sureti ile yapılmalıdır.
• Bu sistemde dikim aralık ve mesafeleri ekolojik şartlara göre değişmekle birlikte uygulanan sıra arası 4 m sıra üzeri 5 m dir.

T sistemi Avantajları Tesisi kurmak daha kolay ve ucuzdur. Budama yapılması daha kolaydır Daha az yoğunlukta iş gücü ister Arı girişi daha kolaydır. Mantari hastalıkların bulaşması daha az  olur
	Çardak sistemi	Çardak sisteminde sürgünlerin bağlanması

Çardak Sistemi (Pergola) Sistemi

• Bu terbiye sistemi düz olan arazilerde uygulanmaktadır.
• Bu sistemde  Sıra arası 5 m sıra üzeri 4 m olmalıdır.
• Direklerin toprak üstünde kalan boyu 2 M olmalıdır.
• Direkler üzerinden dik olarak dört yana taşıyıcı teller en az 6-8 mm çapında gayet düzgün, esnemeye meydan vermeyecek şekilde çekilir.
• Ara teller ürün çubuklarını  bağlayacak şekilde  50-70 cm aralıklarla geçirilmesi gerekir.

Çardak Sisteminin avantajları

• Rüzgarın verdiği zararlar daha az risk taşır.
• Yabancı ot daha az gelişir.
• Meyve yanığı daha az olur

BUDAMA

Kivi  bitkisi kuvvetli büyüme ve gelişme göstermesi nedeni ile düzenli budamaya ihtiyaç gösterir. Budama üç şekilde uygulanır: şekil budaması,  kış budaması, yaz budaması

Birinci yıl yapılan şekil budaması

Şekil Budaması

Kivi  bitkisi kuvvetli büyüme ve gelişme göstermesi nedeni ile düzenli budamaya ihtiyaç gösterir. Budama üç şekilde uygulanır.


Kış Budaması (Ürün Budaması)

Kış budaması bitkinin aktif olmayan dönem olarak adlandırılan  uyku döneminde yapılmalıdır.Bu dönem dışında yapılacak budamalardan bitki olumsuz yönde etkilenir. Özellikle su yürüme zamanına yakın dönemlerde yapılan budamalarda,  budama yarasını kapanmadığından öz su akışı fazla olmakta, bitki güç kaybetmekte ve çeşitli hastalıklara (Mantar,böcek) sebep olmaktadır.

Kış budamasındaki amaç uygun nitelikteki meyve çubuklarını yeterli sayıda (bitki fizyolojik dengesini bozmayacak şekilde) sürgünün dib kısmındaki gözlerin belirginleştiği gözden itibaren en az 10 göz 1 m, genel olarak 1,5 m, 15 göz üzerinden sürgününün inceldiği noktadan kesmektir. Bırakılan bu  ürün çubuklarından sürecek olan sürgün ve yapraklara rahat bir  gelişme ortamı sağlanır.Bunun yanında verimden düşmüş olan kütükler (2-3 yıllık dal) uygun şekilde yenilenmelidir.
		Tam verim çağında verim budaması	Genç kivi bitkisinde verim budaması

Yaz Budaması

Meyveler küçük kalır, sürgünler yeterli uzunluğa ulaşmaz,Bitkinin normal gelişimi sekteye uğrar, odunlaşma erken başlar. Bu nedenle kivi bahçesi tesis edilirken sulama sistemi de kurulmalıdır. En uygun sulama sistemi 1-3 yaş arası damlama, 4 yaştan itibaren yağmurlama  sistemidir.

GÜBRELEME

Genel bir kaide olarak bir bitkinin gübre ihtiyacı tespit edilirken yaprak ve toprak analizine bakılır. Kivi bitkisine verilecek gübre miktarı yapılan araştırma sonuçlarına göre tespit edilmelidir. Toprak yapısı ve derinliği uygun olduğu takdirde kökler yanlara ve derinlere dağılır. Bol saçak kök yaptığı içinde toprağı sömürme gücü fazladır. Gübrelemede esas bitkinin topraktan aldığı bütün elementleri  en az  alındığı miktar  ve alınabilir formda olmak üzere toprağa geri vermektir.
		Şubat-Mart dönemi organik gübre	Organik gübrenin veriliş şekli

Tam verim çağında olan bir kivi bitkisi  için  500 gr saf azot karşılığı, azotlu gübrelerden üre için 1kğ,  Amonyum nitrat için 1.5 kğ olmak üzere üçe bölünerek 1/3 Mart,   1/3 mayıs,     1/3 haziran, ayında verilmelidir. Fosforlu ve potasyumlu gübreler bir defada  sonbaharda verilmek üzere  200 gr P2 O5   300 gr K2O  verilmelidir

VERİM

Doğal olarak bitkinin verimi, iklim, bakım (budama,sulama,gübreleme,çapalama), tozlaşma (döllenme) ile yakından alakalıdır. Bu faktörlerden iklim doğrudan verimi etkileyen en önlemli faktördür.Özellikle kış dinlenme döneminde gözlerin soğuklanma ihtiyacı yetersiz kalınca verimli gözlerin uyanması azalmakta ve meyve verimi düşmektedir.Verimde etkili olan diğer faktörler meyve kalitesi için gereklidir. Kivi bitkisi dikimden üç yıl sonra çiçeklenmeye başlar  meyve verir.Yaş ilerledikçe verim artışı devam eder. Tam verime 7-8 yaşında ulaşır. 

Yukarıda belirtilen meyve miktarında bir çubukta asgari 10 göz olduğu hesap edilerek alınmıştır ve bu gözlerden % 50'nin  uyanıp sürdüğü kabul edilmiş  olup, her süren gözden oluşan ürün çubuklarından ise ortalama 4 adet meyve vereceği , bu meyvelerin ortalama ağırlığı 100 gr olarak hesap edilmiştir.

HASAT

Hasat her meyveye özgü olgunluk kriterlerinin bazı organ ve aygıtlar yardımı ile tam ve doğru olarak belirlenmesi sonucu elde edilen değerlerin uygulanmaya konulması eylemidir. Kivide en uygun hasat zamanı meyve içerisindeki suda çözünen kuru madde miktarı ölçülerek belirlenir.

Meyve içinde suda eriyebilen kuru madde oranı refraktometre  ile ölçülür. Refraktometre adı verilen optik aletin pirizma yüzeyine bir iki damla meyve suyu konur ve kapak kapatılarak % de olarak okunur.

Suda çözünen kuru madde oranı % 7 - 9 arasında olduğu zaman hasat edilir. Hasat edilen kivi meyvesi uzun süreli, depolanacaksa  suda çözünen kuru madde oranı % 6.2-8, meyve eti sertliği 7-10 kfg. olduğunda hasat edilir. Meyveler, depolama, işleme, ve nakletme süresince yumuşarlar. Meyve yumuşama oranı, meyve toplama mevsiminin uzunluğu ve depolama  süresi ile sınırlıdır.

Kivi meyvesini dökmeyen bir bitkidir. Sonbahar erken donları olmayan yörelerde hasat zamanı 2-2.5 ay geciktirilirse meyve dalında olgunluğa gelmektedir.Meyvenin yeme olgunluğundaki suda çözünen kuru madde oranı % 14-15 meyve eti sertliği 0.5-0.8 kgf. dir  Meyve hasat edilirken meyve sapı dalında kalmalıdır.meyveler önlük çanta içinde toplanır, bunlar dolduğu zaman dikkatlice sandıklara boşaltılmalıdır. Meyveler toplandığı sandıklarda  bahçeden nakledilir ve depolanır. Optimum depolama ömrünü korumak için meyve hasattan hemen sonra , 24 saat veya en geç 48 saat içinde soğutulmalıdır.


MEYVELERİN SINIFLANDIRILMASI

Soğuk hava Deposuna konulacak  kivi meyvesi  tek tek incelenmeli ve büyüklerine göre sınıflandırılmalıdır.

Büyük işletmelerde hareketli  bant üzerinde meyveleri seçen oparatörler herhangi bir şekilde zarar görmüş, şekilsiz,yaralı, bereli ve kusurlu olan meyveleri ayıklarlar. Sonraki sınıflandırma makineler tarafından ölçümlerine göre yapılır, her meyve ayrı ayrı tartılır. Meyve büyük miktarlarda sınıflandırıldıktan sonra dökme veya paketlenmiş olarak  soğuk hava depolarında depolanır.

PAKETLEME

Kivi meyvelerini paketlemek için standartlaşmış olan  tahta, mukavva plastik kasa,  plastik viyol  ve karton kullanılır. Tablaya konulacak  bütün meyveler aynı ölçüde olmalıdır. Viyol meyve ölçüsüne uygun olarak 8 sıralı, 25 ile 46 meyve alabilecek şekilde olmalıdır.Paketleme için kullanılan  viyol aşağıdaki imkanları sağlar.

• Meyve için gerekli olan sıcaklık ve rutubeti sağlamak
• Meyvenin ezilmeden korunmasını sağlamak 
• Toptancı ve parekendecilere uygun satılabilir el tut ünitesi oluşturmak
• Tüketiciye en yüksek meyve kalitesini sunmak  
• Genelde paketlenmiş kivi meyvesi tablaları 174 tabla içerecek şekilde istiflenir ve sıkıca çemberlenir. 
• Kivi meyvesi bu istif şeklinde ön soğutulur. 
• Depolanır ve son olarak nakledilir.

DEPOLAMA

KİVİ DEPOLAMA ŞARTLARI

Depolanacak kivide işleme zinciri hasatla başlar. Hasat edilecek kivinin depolama olgunluğuna gelmesi gerekir;  meyve olgunluğu, meyve suyunda en az % 6.2  suda eriyebilir kuru madde seviyesine ulaştığında kabul edilir. Daha düşük suda eriyebilir kuru madde içeren meyveler olgunlaşmamış kabul edilir.  Meyve olgunluğu ile depolama arasında sıkı bir ilişki vardır. Tam olgunlaşan meyveler daha uzun süre depolanabilirler.  Hasattın zamanından önce yapılması meyvenin bütün özelliklerini gösterememesi anlamındadır. Yani erken hasat edilen meyvelerin  eriyebilir kuru madde oranı düşüktür. İyi olgunlaşan kaliteli meyvelerde eriyebilir kuru madde oranı % 7 - 9 arasında olmalıdır. Bu olgunluğa gelmiş olan meyvenin hasat edildikten sonra  yapılacak olan hasat sonrası muamele meyvenin ne kadar süre ile muhafaza edileceğini belirler. Bu nedenle üreticilerin yetiştirdikleri ürünün hasat sonrası muamelesi konusunda bilgi sahibi olması gerekir. Hasat edilen her üründe olduğu gibi kivi meyvesin dede fizyolojik ve patolojik olarak yaşayan çanlılar olduğu unutulmamalıdır.Başarılı bir hasat sonrası muamele programında ön soğutma ve soğuk muhafazanın büyük önemi vardır. Araştırmalar bazı ürünler için hasat sonrası ön soğutmanın 1 saatlik gecikmesinin pazardaki raf ömrünü bir gün kısalttığı görülmüştür.Ürün hasadın dan tüketime kadar gecen sürede üründe kalite ve ağırlık kaybının olacağı kaçınılmaz bir gerçektir; işte bu kayıpları en asgari seviyede tutmak için tarladaki ürün sıcaklığını bir an önce ürünün depolama sıcaklığına ve nem isteğine getirilmesidir.

Kivi meyvesi için uygun görülen optimum  depolama şartları

1- 0 C + 0.5 C meyve sıcaklığı
2- Meyve etrafındaki havada en az %95 oranında oransal nem
3- Meyve etrafında etilensiz hava (meyveyi çabuk olgunlaştırdığı ve yumuşattığı için)
4Kivi meyvesi başka meyvelerle birlikte (etilen gazı oluşturdukları için) depolanmamalıdır.
5- Kontrollü atmosfer şartları % 3 CO2 + %3 O2  ile %5 CO2 +%2 O2 dir. Bu şartlarda meyvelerde önemli bir sorun olan yumuşama kontrol altında tutulmuş olur.

Oransal Nemin Etkisi

Bütün taze meyveler hasattan sonra su ve ağırlık kaybederler kivi meyvesinin ağırlık kaybı %3-4 den daha fazla olduğu zaman meyve buruşmaya başlar. Bir üründeki su kaybına ürünün içinde bulunduğu ortamın buhar basıncı ile ürünün hücreleri arasındaki hava boşluklarında bulunan suyun buhar basıncı arasındaki fark sebep olmaktadır. Taze meyve ve sebzelerin içerisindeki hava neredeyse doymuş havadır; diğer bir deyişle % 100 bağıl neme yakındır. Ürünün içinde bulunduğu havanın su buhar basıncını etkileyen tek faktör ürünün sıcaklığıdır. Genel olarak düşük sıcaklıklar düşük su buharı basıncına yüksek sıcaklıklarda yüksek buhar basıncına neden olmaktadır.
 
Soğutulmuş ve O C de depolanmış meyvede  ağırlık kaybını etkileyen en önemli faktör meyve etrafındaki havanın oransal nemidir; ancak meyvenin durumu, etrafındaki havanın sıcaklığı, taze sıcaklık, ve havanın hızı da etkiler. İşleme ve depolama süresince % 1 lik ağırlık kaybı beklenebilir

Depolamaya Sıcaklığın Etkisi

Sıcaklık,kivi meyvesinin hasattan sonra  kalite kontrolünü etkileyen en önemli Çevresel faktördür. Meyvenin herhangi bir çeşidi için, meyvenin çevresindeki yumuşama oranı, sıcaklıktaki yükselmeyle artan çürüme, rutubet kaybı, olgunlaşma ve terlemeyi içeren bütün hayati işlerin gelişme oranı esas olarak sıcaklık tarafından belirlenir 2 C de depolanan kivi meyvesinin depolama ömrü, optimum O C sıcaklıkta depolanma ile karşılaştırıldığında 1- 2 ay azalır. Genelde meyve sıcaklığında 0 C den 5 C dereceye yükselme terleme oranını iki katına çıkarır ve depolama ömrünü de yaklaşık yarıya indirir. Kivide - 0,5 C nin altındaki depolama sıcaklığından donma noktasının güvenlik sınırını sürdürmek için sakınılmalıdır. Marshall ve diğerleri (1967) kivinin en yüksek donma sıcaklığının  - 1.5 olarak izlemişlerdir; ama tipik değer  1,7 dir.

Etilen Meyve Eti Sertliğine Etkisi

Depolamada en önemli konu meyvelerin etilene maruz kalmamasıdır. 0 C de 0.1 ppm etilen yoğunluğunda bile meyve yumuşaması artacağından depolama ömrü azalır. Hatta 0.03 ppm etilen konsantrasyonunda bile yavaş bir yumuşama görülür. Ancak yinede kivi meyvesinin minimum etilene duyarlılık eşiği belirlenememiştir. Şayet soğuk hava deposunda etilen ölçülmüşse genelde havayı temizlemek için 10-15 dakika fanlar çalıştırılarak kapılar açılır. Etilen olası kaynakları kontrol edilir ve temizlenir.

ÖNSOĞUTMA

 Bahçe ve tarladan gündüz sıcağında hasat edilen meyvelerin hasat anındaki tarla sıcaklığının depolama sıcaklığına ve nemine kısa sürede düşürülmesidir. Bu amaçla
1-Meyvenin solunum hızı yavaşlatmak
2-Meyvenin su kaybı azaltmak
3-Çürümeye sebep olan mikroorganizmaların üremeleri azaltmak
4-Yaralanma etkisi azaltmak
5-Etilen gazı üretimi yavaşlatmaktır.
 
Depolanacak kivi meyveleri ön soğutma ile depolama ömrü artar. Geleneksel soğuk depolar da optimum  0C de tabla şeklinde istiflendiğinde  bir haftada soğutulur . Havayla zorunlu soğutmada bu süre sekiz saatte tamamlanır. Ön soğutma İşleme, nakletme veya soğuk depolamadan evvel meyvenin soğutulması süresidir.Ön soğutmada birkaç değişik teknik uygulanır.

1- Oda soğutması
2- Zorlanmış hava akımı ile soğutma
3- Su ile soğutma
4- Paket buzlama
5- Vakumla soğutma
 
Zorunlu havayla soğutmanın avantajı ,istiflenerek yüklenenlerin tamamı soğutulabildiğinden  normal bir sınıflama paketleme ve depolama işlemi rahatlıkla birleştirilebilir, aynı zamanda soğuk hava deposunun etkin bir şekilde kullanılmasını sağlar.
 
Kivi meyvesinin depolanmasındaki amaç pazarlama sürecini uzatmak, tatil dönemleri için stok yapmak, üretimin fazla olduğu dönemlerde fiyat düşüşlerini önlemek ve dış pazarlara açılabilmektir.

HASTALIK VE ZARARLILAR


YAPRAKLARDAKİ ARAZLAR LEKELER

Kivi bitkisi, vejatatif gelişmesi güçlü olan ve iyi ürün taşıyan çok hassas bir sistem içerir, eğer herhangi bir sebeple bitki fizyolojinde bir dengesizlik veya oransızlık olursa, sistemde ters tepki, reaksiyon oluşur ve bu oluşum sonunda yaprak bozulmalarına ve yaprak arazlarının  ortaya çıkmasına neden olur.

Yaprak arazlarının ortaya çıkmasındaki etkenlerin başında besinsel ve çevresel faktörlere  bağlı olarak bitkinin  strese girmesidir. Genel bir kaide olarak kivi bitkisinde amaç kökler yapraklar ve meyve arasında fizyolojik dengeyi oluşturmaktır. Sistemde kökler en önemli unsur olup hayati önem taşımaktadır. Çünkü kök sistemi sistemde en çok hasar görmeye müsait  kısımdır. Kısaca iyi bir sonuç almak için sağlıklı bir kök sisteminin gelişebileceği ortamı hazırlanmaktır. Zayıflatılmış,bozulmuş bir kök sisteminde yaprak arazları oluşur. Bu arazların oluşumunda aşağıdaki faktörler etkilidir.

1-Taban su seviyesinin yüksek olması
2- Fizyolojik dengenin bozulması (aşırı ürün yüklemesi ,ağır yaz budaması)
3- Rüzgar,iklimsel hasar,besin elementi noksanlığı

KÖKLERDE OLUŞAN  HASTALIKLAR

Kök Çürümesi : Hastalık oluşturan etmelerin en önemlileri  Armilariamelea, Phytopthora, Roselina, Rhizoctonia, Fusarium gibi mantarı hastalıklardır. Genel olarak hastalık belirtileri  Yaprakların solması, Yaprak boyutlarının küçülmesi,  kuvvette(gelişmede) azalma, sürgünlerin zayıf gelişmesi, olumsuz şartlara  kuraklığa ve dona karşı daha az  mukavemet gösterme ve Sonuçta,   sürgün ve dalların tepeden köke doğru kuruması ile ölüm gerçekleşmektedir. Enfeksiyon derecesine (şiddetine) bağlı olarak bu belirtiler 4 yılda gerçekleşir, eğer enfeksiyon şiddetli ise 2 yılda bu belirtiler ortaya çıkar. Bütün dünyayı kaplayan bir mantar türüdür. Bu türlerin her biri  büyük sayılarda odunsu bitki türlerine hastalık bulaştırırlar. Hastalık etmeni şapkalı bir fungusdur. Şapkalarını sonbaharın ilk yağmurlarından sonra oluşturur. Fungus hem toprakta, hem de odun dokusunda yaşar, ölü ağaçlarda ve toprakta kalan kök parçalarında uzun süre yaşamını sürdürür. Nemli yerlerde iyi gelişme gösterir. Başlangıçta  kökleri tam işgal etmeye çürütmeye başlar  daha sonra işgal toprak yüzeyine yakın ve kökle sapın birleştiği noktada başlar  ve son olarak çürüme bitkinin ana gövdesinin içine yayılır.

Mücadelesi , Kültürel Tedbirler

ÇİÇEK HASTALIKLARI

Pseudomanas viridiflava

Çiçek küfü  veya tomurcuk çürümesi olarak adlandırıl,  erken belirtileri,  açılmamış çiçek tomurcuklarının çanak yaprakları üstündeki çökmüş bölgelerdir. Tomurcuk içinde enfeksiyon olduğu zaman çiçek yaprakları sarı ve portakal rengindedir. Çiçek açıldığı zaman dokuların içi koyu kahverengi ve çürümüş olduğu görünür. Bu şartlarda çiçek hemen dökülür. Şiddetli enfeksiyon durumlarında bütün dişicik başları ve ercik sapı çürümüştür. Dişicik borusunun sapı bodur kalmıştır.

Sclerotnia  Sclerotionum (Beyaz çürüklük)

Hastalık genel olarak kök ve kök boğazında ıslak çürümeler ,yaprak ve sürgünlerde solgunluk şeklinde kendini gösterir. Özellikle nemli havalarda meyveler, hastalanmış yapraklar üstünde ve hastalıklı çiçekler üstünde beyaz misellerin çokluğu ile  dikkati çeker.

Mantarlar bitki altındaki yabani otla ve otların süprüntüleri üstündeki emeçler ile biçimlenir ve de büyürler .Buda meyve bahçesindeki hastalığı yükseltiyor .Emeçler kış boyunca uykuya yatmış olup, baharda topraklar ısındığı zaman döllenmiş sporlar doğuran miseller üretirler, zamanla bu miseller yumak şeklini alır önceleri kirli beyaz renkte ve yapışkandır, daha sonra koyu kahverenginden siyaha kadar değişen renkler alarak sert bir tohum şekline dönüşür. Bu misellerden döllenmiş tohumlar boşalır ve çiçeklerin üstüne uygun havalarda yukarı doğru tırmanırlar, çiçekler birkaç saat nemli kalırsa enfeksiyon meydana gelir.

Hastalanmış dokular üzerinde mantarlar, spor üretemezler, bütün enfeksiyonlar (bulaşma) meyve bahçelerindeki flora (bitki örtüsü--konukçu bitki) üstündeki emeçlerdeki  döllenmiş sporların  boşaltılması ile enfeksiyon meydana gelir.

Mücadelesi

Öncelikle kültürel önlemler alınmalıdır. Toprağın drenajı iyi yapılmalı. Aşırı sulamadan kaçınılmalı. Sık dikim yapılmamalı. Hastalıklı bitki artıkları bahçeden uzaklastırılarak imha edilmeli.

DEPOLAMA ÇÜRÜMESİ

Botrytis cinerea (Kurşuni küf) Genelde havalanmanın yetersiz olduğu durumlarda etkili bir şekilde ortaya çıkar. Doğada ve çoğu zaman depolarda bulunur. Sporları renksizdir Fungus kış mevsimini Sklerot(yumak) halde geçirir, ilkbahar gelince Sklerotlar çimlenerek miselyumlar oluşturur. Çok geniş bir konukçu dizinine sahiptir. Borytis cinerea  gri küf mantarı  yaşlanmış ve yaralanmış bitki dokularında Saprofit (çürümüş organik maddelerle beslenen bitkisel organizma)  olarak  beslenir.

Bu hastalık, meyve soğuk depolamada iken gelişir. 0-35 C de enfeksiyon yapıp gelişebilmektedir. Çürüme ve zarar görmemiş meyvelerde bile hastalık oluşturabilir.

Zarar görmüş meyvelerde yaralanmamın herhangi bir noktasında hastalığa bulaşma olabilir. Hastalıklı, etli kısım, ıslak ve cam gibidir, dıştan etkilenmiş bölge meyvenin sağlıklı kısmından daha koyudur. Bir gelişme aşamasında olan tüysüz yumuşak misel,  başta beyaz sonra gri olarak,  çürümüş meyvede ortaya çıkar. Bu misel bitişik sağlıklı meyvelere de yayılabilir ve ikinci bir enfeksiyona sebep olabilirler. Enfeksiyonun ilk belirtileri meyve  soğuk depoya konulduktan  birkaç haftaya kadar gözükmemektedir.

Depolama çürüğünün kontrolünde, genellikle Kiviler üzerindeki  B.cineria  nüfusunun  azalması için amaçlanmış tedbirlerin başında, koruyucu kültürel önlemler etkin rol oynar. Özellikle, mantarı hastalıkların kontrolünde  havalanma çok etkilidir. Bu da yaz budamaların da kivi bitkisinin iç kısımları açılarak  yeterli havalanma sağlanmalıdır. Böcek ilaçları ila mücadele çiçek parçaları üstünde hastalık yapan bakteri veya virüslerin oluşmasına engel olmak için, çiçeklenmenin sonuna doğru uygulanır ve hasattan 20 gün önce enfeksiyon oluşumu kontrolde tutmak için tekrar edilir.

Ayrıca meyveyi depoda enfeksiyon yuvalanmasından korumak için  ilaçlama yapılmalıdır. Hasattan sonra hem yaralı olanların ayıklanması, hem de mümkün olan daldırma tedavisi ile depolama çürüğü azaltılacaktır. Fakat yapılan  hasat sonrası tedaviler genel olarak ilaçlamanın kalıntı  etkisi nedeni ile uluslararası onaya sahip olmuyorlar.

ZARARLILAR

Meloidogyine ssp. (kök ur nematodu)

Toprak altında zarar teşkil edenlerin en önemlisi kök ur nematodudur.

Mikroskobik canlı olan kök ur nematodları köklerde oluşturdukları  toplu iğne başı büyüklüğünde veya daha büyük urlarla anlaşılır.  Urların Büyüklüğü enfeksiyonla orantılı olarak artmaktadır. 

Bitkideki zararı kök sistemini zayıflatmakta ve buna bağlı olarak bazı saçak kökler ölmektedir. Bu nedenle bitkinin su dengesi ve besin alımı sekteye uğradığı için toprak üstü organlarda, büyüme yavaşlamakta verim düşüşüne neden olmaktadır.

Tetranychus urticea  (kırmızı örümcek)

En fazla konukçusu olan türlerden biridir. Sıcak bölgelerde kışında faaliyet gösterir. Tarla kenarları bahçe ve çalılıktaki bitkilerle beslenir. Soğuk bölgelerde kışı döllenmiş dişi halinde  ağaç gövde ve dallarda gizlenebilecek yerlerde çatlak ve yarıklar arasında, dökülmüş yaprak ve bitki artıkları arasında diapoz halinde geçirir.

Özellikle Mart ayında faaliyete geçen dişiler konukçu bitkilerin yapraklarının alt yüzeyinde ağ örer ve beslenirler daha sonra bu ağlar içerisine yumurtalarını koyarlar. Bitkideki zararı beslenmek için devamlı genç yaprakları tercih ederler damarlardaki bitki öz suyunu emerek beslenirler  bu gibi yapraklar geriye doğru kıvrılır, sertleşir ve büzüşürler.
 
Mücadele olarak yazlık ve kışlık yağlar, akarisitler zararlının populasyon yoğunluğuna göre özellikle Mart sonu nisan başı ve çiçeklenmeden önceki dönemlerde ve çiçek dökümünden sonra özellikle yaprakların alt yüzeyine vurulmalıdır.

İSTATİSTİKLER

• Kivi Yetiştiriciliği, H.Samancı, 1990, Yalova
• Kivi Yetiştiriciliği, T.Çalışkan, 1997, Ankara
• Tarım Köyişleri Bakanlığı, 1998 Şubat Sayısı Eki
• Türkiye de Kivi Yetiştirme Olanakları, Francesco Monastro
• Kiwifruit Science, Warrington J.J. Weston, 1990, New Zeland, Tercüme: Sebahat Kudu, 2000
• Kivi Gıda Değerleri, Kaliforniya Üniversitesi