|
Türkiye
3.Ulusal Gübre Kongresi, Tarım-Sanayi-Çevre, 11-13 Ekim 2004
TOPRAK ANALİZ SONUÇLARINA GÖRE GÜBRE
TAVSİYELERİ
İbrahim
H. GÜÇDEMİR, Mustafa
USUL
Toprak ve
Gübre
Araştırma Enstitüsü, 06172 Yenimahalle, Ankara
Özet
Genel
olarak bütün
tarım topraklarında her çeşit bitki besin maddesinin az veya çok olarak
var
olduğu bilinmektedir. Bitki besin
maddelerinin
topraktaki varlıklarının miktarını etkileyen esas faktör ise uygulanan
tarım
rejimidir.
Uygulamak istenilen gübreleme programı toprakta eksik olan bitki
besin maddesinin cins ve miktarını tespit ederek, gübrelemenin
zamanında ve
usulüne uygun olarak yapılmasını sağlamaktır. Tüm amaçlara hizmet
edecek bir
uygulama ise ancak toprak ve yaprak analizlerine dayalı bir gübreleme
programı
oluşturmaktan geçmektedir. Analizler sonucu bitkilere verilecek gübre
miktarlarını belirlenmesinde kullanılan rakamların bulunduğu, Toprak ve
Gübre Araştırma Enstitüsü ile birlikte diğer Köy
Hizmetleri Araştırma Enstitüleri tarafından uzun yıllar boyunca
yürütülen
yüzlerce denemenin verilerinin irdelenmesi sonucu “Türkiye Gübre ve
Gübreleme
Rehberi” ortaya çıkmıştır (Ülgen ve
Yurtsever, 1995). Özellikle gübreleme
çalışmaları sonucu uygulanan gübreye bağlı olarak ürünlerde %50’nin
üstünde
verim artışı sağlandığı gözlenmiştir. Bu artış bazı ürünlerde % 80’nin
üzerine
çıkmaktadır. Konuya sadece üründe meydana gelen artış açısından
bakmamak
gerekir, çünkü gübreleme mahsulün kalitesi üzerinde de etkili
olmaktadır.
Gübrelemenin ürünün verim ve kalitesi üzerindeki etkisini aynı yıl
içerisinde
göstermesi nedeni ile analizlere dayalı gübre önerileri daha da önemli
hale
gelmiştir.
Tablo 1
Toprak
Analiz Sonuçlarına Göre Çeşitli Bitkilere Verilmesi Gerekli
Azotlu
Gübre Miktarları (kg N/dekar),
(Ülgen ve
Yurtsever, 1995)
Karadeniz
Bölgesi
| Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Topraktaki
Organik Madde Miktarı,
(%) |
0 -
1.0 |
1.1 -
2.0 |
2.1 -
3.0 |
3.0
+ |
|
Ayçiçeği
|
Sulu
|
13
|
11
|
9
|
7
|
|
Bağ
|
Sulu
|
15
|
13
|
11
|
9
|
|
Bağ
|
Kuru
|
10
|
8
|
7
|
7
|
|
Bostan
|
Sulu
|
11
|
9
|
8
|
4
|
|
Bostan
|
Kuru
|
8
|
7
|
6
|
3
|
|
Buğday
|
Sulu
|
15
|
13
|
11
|
9
|
|
Buğday
|
Kuru
|
10
|
9
|
8
|
7
|
|
Çay
|
Kuru
|
24
|
22
|
20
|
18
|
|
Çeltik
|
Sulu
|
19
|
18
|
17
|
14
|
|
Fındık
|
Kuru
|
20
|
18
|
16
|
14
|
|
Haşhaş
|
Sulu
|
9
|
8
|
7
|
6
|
|
Kenevir
|
Sulu
|
14
|
13
|
12
|
10
|
|
K.Fasulye
|
Kuru
|
6
|
5
|
4
|
3
|
|
Meyve
|
Sulu
|
11
|
10
|
8
|
6
|
|
Mısır
|
Sulu
|
19
|
17
|
15
|
12
|
|
Mısır
|
Kuru
|
14
|
13
|
11
|
9
|
|
Narenciye
|
Kuru
|
18
|
16
|
14
|
12
|
|
Patates
|
Sulu
|
17
|
15
|
13
|
10
|
|
Patates
|
Kuru
|
12
|
10
|
8
|
7
|
|
Sarmısak
|
Sulu
|
15
|
14
|
13
|
11
|
|
Soya
|
Sulu
|
6
|
5
|
4
|
3
|
|
Sebze
|
Sulu
|
15
|
13
|
11
|
9
|
|
Ş.Pancarı
|
Sulu
|
18
|
17
|
16
|
14
|
|
Ş.Pancarı
|
Kuru
|
11
|
10
|
9
|
8
|
|
Tütün,
Trab.
|
Kuru
|
10
|
8
|
7
|
6
|
|
Tütün,
Samsun
|
Kuru
|
5
|
4
|
3
|
3
|
|
Yonca
|
Sulu
|
4
|
4
|
3
|
3
|
Tablo 2
Toprak
Analiz Sonuçlarına Göre Çeşitli Bitkilere Verilmesi Gerekli
Fosforlu Gübre Miktarları (kg P2O5/da)
(Ülgen ve
Yurtsever, 1995)
Karadeniz Bölgesi
| Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Bitkilere
yarayışlı fosfor miktarı (Olsen yöntemi ile)
kg P2O5
/ dekar |
0 -
1.0 |
1.1-
2.0 |
2.1-
3.0 |
3.1-
4.0 |
4.1-
5.0 |
5.1-
6.0 |
6.1-
7.0 |
7.1-
8.0 |
8.1-
9.0 |
9.0-
+ |
|
Ayçiçeği
|
Sulu
|
11
|
10
|
9
|
8
|
7
|
6
|
4
|
3
|
-
|
-
|
|
Bağ
|
Sulu
|
12
|
10
|
8
|
7
|
6
|
5
|
4
|
3
|
-
|
-
|
|
Bağ
|
Kuru
|
8
|
7
|
6
|
5
|
4
|
3
|
2
|
-
|
-
|
-
|
|
Bostan
|
Sulu
|
9
|
8
|
7
|
6
|
5
|
4
|
3
|
2
|
-
|
-
|
|
Bostan
|
Kuru
|
7
|
6
|
5
|
4
|
3
|
3
|
2
|
-
|
-
|
-
|
|
Buğday
|
Sulu
|
10
|
9
|
7
|
6
|
5
|
4
|
3
|
2
|
-
|
-
|
|
Buğday
|
Kuru
|
8
|
7
|
6
|
5
|
4
|
3
|
2
|
-
|
-
|
-
|
|
Çay
|
Kuru
|
9
|
8
|
7
|
6
|
5
|
4
|
3
|
2
|
-
|
-
|
|
Çeltik
|
Sulu
|
11
|
10
|
8
|
6
|
5
|
4
|
4
|
3
|
-
|
-
|
|
Fındık
|
Kuru
|
16
|
14
|
12
|
10
|
9
|
7
|
5
|
-
|
-
|
-
|
|
Kenevir
|
Sulu
|
8
|
7
|
6
|
5
|
4
|
3
|
2
|
-
|
-
|
-
|
|
K.Fasulye
|
Sulu
|
10
|
9
|
8
|
7
|
6
|
5
|
4
|
3
|
-
|
-
|
|
Meyve
|
Sulu
|
12
|
10
|
8
|
7
|
6
|
5
|
4
|
3
|
-
|
-
|
|
Mısır
|
Sulu
|
9
|
8
|
7
|
6
|
5
|
4
|
3
|
-
|
-
|
-
|
|
Mısır
|
Kuru
|
7
|
6
|
5
|
4
|
3
|
3
|
-
|
-
|
-
|
-
|
|
Patates
|
Sulu
|
13
|
12
|
10
|
9
|
8
|
7
|
5
|
4
|
3
|
-
|
|
Patates
|
Kuru
|
11
|
10
|
9
|
8
|
7
|
6
|
4
|
3
|
-
|
-
|
|
Sarmısak
|
Sulu
|
10
|
9
|
8
|
7
|
6
|
5
|
4
|
3
|
-
|
-
|
|
Sebze
|
Sulu
|
13
|
11
|
9
|
8
|
7
|
6
|
4
|
-
|
-
|
-
|
|
Soya
|
Sulu
|
10
|
9
|
8
|
7
|
6
|
5
|
4
|
3
|
-
|
-
|
|
Ş.Pancarı
|
Sulu
|
14
|
13
|
11
|
9
|
8
|
6
|
4
|
3
|
3
|
-
|
|
Tütün,
Trab.
|
Kuru
|
9
|
8
|
7
|
6
|
5
|
4
|
3
|
-
|
-
|
-
|
|
Tütün, Sam.
|
Kuru
|
8
|
7
|
6
|
5
|
4
|
3
|
-
|
-
|
-
|
-
|
|
Yonca
|
Sulu
|
16
|
14
|
12
|
10
|
8
|
6
|
5
|
4
|
3
|
-
|
Tablo 3
Toprak
Analiz Sonuçlarına Göre Çeşitli Bitkilere Verilmesi Gerekli
Potasyum
Gübre Miktarları (kg K2O/dekar)
(Ülgen ve
Yurtsever, 1995)
Karadeniz
Bölgesi
| Bitki Çeşidi |
Tarm Şekli |
Bitkilere
yarayışlı potasyum miktarı
kg K2O/da |
0 -
10.0 |
10.1-
20.0 |
20.1-
25.0 |
25.1-
30.0 |
30.0 -
+ |
|
Ayçiçeği
|
Kuru
|
14
|
10
|
7
|
5
|
-
|
|
Bağ
|
Sulu
|
13
|
11
|
8
|
4
|
-
|
|
Bağ
|
Kuru
|
11
|
8
|
4
|
3
|
-
|
|
Bostan
|
Sulu
|
10
|
7
|
4
|
-
|
-
|
|
Buğday
|
Kuru
|
14
|
11
|
7
|
-
|
-
|
|
Çay
|
Kuru
|
14
|
9
|
6
|
4
|
-
|
|
Çeltik
|
Sulu
|
13
|
11
|
7
|
4
|
-
|
|
Fındık
|
Kuru
|
12
|
8
|
5
|
3
|
-
|
|
Meyve
|
Sulu
|
9
|
7
|
5
|
3
|
-
|
|
Patates
|
Sulu
|
13
|
11
|
7
|
5
|
-
|
|
Patates
|
Kuru
|
12
|
9
|
7
|
-
|
-
|
|
Ş.Pancarı
|
Sulu
|
15
|
12
|
8
|
6
|
-
|
|
Ş.Pancarı
|
Kuru
|
12
|
9
|
7
|
-
|
-
|
|
Sebze
|
Sulu
|
13
|
10
|
7
|
5
|
-
|
|
Tütün
|
Kuru
|
14
|
10
|
6
|
4
|
-
|
|
Yonca
|
Sulu
|
12
|
9
|
7
|
5
|
-
|
Bu
tablolardan yararlanarak gübre ihtiyacının
nasıl hesaplandığı aşağıdaki örnekle anlatılmaktadır;
Örneğin:
Karadeniz bölgesinden bir çiftçi
tarlasında toprak analizi yaptırdı ve bu tarlada kuru (sulama yapmadan)
şartlarda çay yetiştiriyor ve yapılan analiz sonuçları ise aşağıdaki
gibiyse;
% Organik
madde: % 1.0, P2O5
: 4.2 kg /da, K2O: 12.5
kg/da
Tuzluluk,
alkalilik (pH) gibi diğer
şartlarında uygun olduğunu düşünüldüğünde bu çiftçinin tarlasına
uygulaması
gereken gübre miktarını tablolardan yararlanarak şöyle bulunur;
Organik
madde % 1.0 olduğuna göre Tablo 1’deki
Karadeniz Bölgesi tablosundaki kuru şartlarda çay yetiştiriciliği sırasının karşısındaki % organik madde (0-1.0)
sütunu ile kesiştiği noktada 24 rakamı bulunur. Bu 24 rakamı, dekara 24 kg saf N atılması anlamına
gelmektedir.
Fosfor
için aynı şekilde Tablo 2’deki
Karadeniz tablosuna bakılır ve kuru şartlardaki çay için 4.1- 5.0
sütunundaki 5
rakamı bulunur . Analiz sonucunda 4.2 kg/da saf fosfor ihtiva eden
toprağa 5 kg/da
saf P2O5
verilmesi gerekir.
Potasyum
için aynı şekilde Tablo 3’deki
Karadeniz tablosuna bakılır ve kuru şartlardaki çay için 10.1-20.0
sütunundan da
görüldüğü gibi 9 kg/da
saf K2O’ nun
toprağa gübre ile verilmesi gerektiği bulunur.
Bunun
hesaplamanın ardından hangi kimyasal
gübre türünün kullanılması gerektiği veya nasıl bir karışımda kompoze
gübre
hazırlanması gerektiği ise Tablo 4’de ki veri kullanılarak tespit
edilmiş olur.
Tablo 4
Yaygın
olarak kullanılan gübreler ve bitki besin
içerikleri, %
(Ülgen ve
Yurtsever,
1995); (DPT, 2000)
| Gübre cinsi |
Kısa adı |
Azot
N |
Fosfor
P205 |
Potasyum
K20 |
|
Amonyum
nitrat
|
AN33
|
33
|
-
|
-
|
|
Kalsiyum
amonyum nitrat
|
AN26
|
26
|
-
|
-
|
|
Amonyum
sülfat
|
AS
|
21
|
-
|
-
|
|
Üre
|
ÜRE
|
46
|
-
|
-
|
|
Triple
süper fosfat
|
TSP
|
-
|
42-44
|
-
|
|
Diamonyum
fosfat
|
DAP
|
18
|
46
|
-
|
|
Kompoze
|
NPK
|
8-25
|
5-30
|
0-20
|
|
Potasyum
sülfat
|
PS
|
-
|
-
|
50
|
|
Potasyum
nitrat
|
PN
|
13
|
-
|
44
|
|
Kalsiyum
nitrat
|
KN
|
15
|
-
|
-
|
Saf besin
maddesini, gübreye çevirme
sabiteleri ;
% 26 N x
3.85 = kalsiyum amonyum nitrat ,
% 33 N x
3.03 =
amonyum
nitrat,
% 21 N x
4.76 = amonyum sülfat,
%
46 N
x 2.17 = üre,
% 44 P205
x 2.27 = triple süper
fosfat,
%
50 K20 x 2.00 = potasyum sülfat,
% 46 K20
x 2.17 = potasyum
nitrat
Kaynak ve
çalışmanın detayları
- Eyüpoğlu,
F., 2002. Türkiye Gübre Gereksinimi,
Tüketimi ve Geleceği, Köy Hizmetleri, Toprak ve Gübre Araştırma Enst.
Tek.Yay.
No:T-2, Ankara.
- DPT,
2000. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, 'Gübre Sanayi Özel İhtisas
Komisyonu
Raporu’, Ankara.
- Ülgen,
N. ve Yurtsever, N. 1995. Türkiye Gübre ve
Gübreleme Rehberi, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Toprak ve Gübre
Araştırma
Enstitüsü Müd. Yayınları, Genel Yayın No: 209, Teknik Yayınlar No:66,
4. Baskı,
Ankara.
|
|
