Mor Çay (Purple Tea)
Mor çay da,  siyah, yeşil, oolong gibi Camellia Sinensis bitkisinden üretilir. Mor yapraklı  bu çaylar, bir genetik mutasyon sonucunda oluşmuş olup; antosiya miktarının daha yüksek seviyelerde olması bu çaya sıra dışı mor bir görünüm vermiştir. Aynı antioksidan, yaban mersini, ahududu ve diğer kırmızı / mor gıdalara da renk katar. Mor çay da %1,5  antosiyan varken, yaban mersinde bu oran  %1 'dir.

Antosiyaninin birçok tıbbi özelliği vardır ve özellikle kardiyovasküler hastalıklara karşı faydalı olduğu bilinmektedir. Bu antioksidanların anti-kanser faydaları sağladığı, görmeyi geliştirdiği ve kolestrol ve kan şekeri metabolizmasına yardımcı olduğu bilinmektedir. Aynı zamanda, kafein içeriği siyah veya yeşil çayınkinden daha düşüktür. Mor çayı ayrıca siyah veya yeşil çaylardan daha yüksek miktarda polifenol içermektedir (siyah için %10,1, yeşil çay için % 9.1'e karşın %16.5). Ayrıca, diğer çay çeşitlerinde bulunmayan bir GHG adlı bir polifenol vardır.  GHG yağları parçalayan enzim olan lipazı etkiler. Yeşil çay gibi, mor çay da yüksek düzeyde kateşin içerir.  

Mor çayın hafif bir morumsu rengi olup,  hem yeşil hem siyah çay özelliklerine sahiptir. Kafeini azdır.  İçiminde hoş bir meyvemsi, toğrağımsı veya odunumsu tat hissedilebilmektedir. Çay sarhoşluğu ve tanen acılığı vermemektedir.

Mor Çay ve Sağlık

Kenya'da mor çay'a "süperçay" deniliyor. Mor çay'ın, yeşil çay ve siyah çaya benzer sağlık avantajları sunduğu; ancak daha üstün olduğu ve aynı zamanda güçlü susuzluk giderici olduğu iddia ediliyor.

* Antosiyaninler, polifenoller ve kateşinler de dahil olmak üzere antioksidan yönünden yüksektir.

* HG olarak adlandırılan ve başka herhangi bir çay ya da gıdada bulunmayan özel bir polifenol türü ile zengindir (bazı insanlar GHG'nin büyük kilo verme sonuçlarıyla bağlantılı olduğuna inanmaktadır)

* Sindirimi kolaylaştırır ve kilo kaybına yol açabilecek metabolizma hızını arttırır.

* Siyah veya yeşil çaydan daha düşük kafein

* Anti-kanser yararları sağlayan yüksek bir antioksidan içeriği

* Kardiyovasküler hastalıklar ve hipertansiyon riskini azaltmaya yardımcı olan antosiyaninler içerir

* Düşük kafein içeriği, kan şekeri metabolizmasını arttırır, görüş ve kolestrolü geliştirir

* Saç dökülmesinin önler, yaşlanma karşıtı özelliklere sahiptir.

Kenya da Mor çay

Ülke çapında çay yetiştiriciliğinin yapıldığı Kenya da çayın geçmişi 1903'e kadar uzanıyor. Bir dönümden, bir çiftçi yılda 1.100 kg kadar hasat yapabilmektedir. 2014 yılında siyah çay fiyatlarında tarihi düşüş yaşanmasının ardından  Kenyalı üreticilerde yeni keşfedilen mor çaya doğru dönüş başladı. Kenya da  mor yaş çay fiyatı  yeşil yaş çay fiyatının 6-10 katı daha yüksek bir seviyede gerçekleşmekteydi.

Kenya da Nandi bölgesi üreticileride daha kârlı umuduyla yeşil çaydan mor çaya döndüler. Çiftçiler, uluslararası pazardaki uygun fiyatlardan dolayı mor çay çeşitleri için daha fazla para kazanmayı bekliyorlardı. Bir çay üreticisi olan Mr Emmanuel Kipkogei mor çay'a kendilerine yaş çay fiyatının kiloda  Sh100'e (96 cent) olacağı sözü verildiği için döndüklerini, ancak 2017 yılına gelindiğinde çay şirketleri, düşük yerel tüketimden ötürü mor çayı sadece yeşil çeşitleri karıştırmak için küçük miktarlar satın aldıklarını ve iki çeşit içinde aynı miktarda para ödendiğini, bunun yanında kuraklık döneminde çay  yapraklarının mor renginin  yeşil renge  döndüğünü ifade etti.  

Mor çay piyasasının amiralliğini Kenya Purple Tea, LLC firması yapmaktadır.  Firma  ürünlerini piyasaya çeşitli aroma katkılarıyla birlikte; yaprak çay, buzlu çay, instant tea,  tea bag ve kapsül şeklinde sunmaktadır.

Kenya Çay Direktörü Samuel Ogola Afrika Raporunda "Hedefimiz, çay üretiminin %5'inde özel çay üretmektir. Bununda %50-70'i mor çay olmalı. Dolayısıyla, mor ve diğer özel çaylardan oluşan 25 bin ton çaydan bahsediyoruz. 2015 yılında Kenya 443 bin ton siyah çay üretirken, üretilen mor çay ise 427 ton." dedi.

Cheruiyot  "2014'te 1.000 çay fidesi diktim, ve hasata başladığımda [distribütör] bana sıradan çay için verdikleri fiyattan daha fazlasını ödeyemedi." dedi. Kapasite yetersizliğinden dolayı, işletmeci mor çayları diğer çaylarla karıştırdı ve çiftçilere 0.14 $ kg'lık tipik bir ücret ödedi. Cheruiyot daha sonra mor çayını komşu bir ilçede mor bir çay fabrikasına 0,80 $/kg fiyattan sattı,  ancak bir süre sonra fabrika çayını almayı bıraktı. Mor çay işlemede geleneksel kıvırma metodu yerine, kıvırma işlemi elle yapılmakta.

Ogola, "Hükümet mor çay ve diğer özel çeşitlerin üretimini artırmak için, onları işleyebilecek yeni fabrikaların kurulmasını teşvik ediyor. Daha önce, bir fabrikanın kurulması için 250 hektarlık çay alanının olması istenirken, şimdi bu alan 20 hektara çekildi. artık iki ya da üç çiftçi birlikte  bir kooperatif ya da bir şirket kurabilir ve işlemek için bir lisans alabilir" diyor.
KTDA bu iyileştirmeden sonra 7 mor çay fabrikası lisansı aldı. Kenya Çay Geliştirme Ajansı (KTDA), bu fabrikalardan üçünü işletiyor, ancak henüz faal değil. Kangaita'daki bir grup, pilot bir program olarak 15 dönüm mor çay yetiştiriyor. Kangaita tesisi ayrıca beyaz, yeşil ve bazı özel çayları işlemektedir.

Michimikuru ve Itumbe'de bulunan diğer KTDA tarafından yönetilen çay fabrikaları mor çay kapasitesine sahipler ancak bu fabrikalarda üretim henüz başlamamış. Yetkili pazarlama müdürü John Bett "Mor çay da dahil olmak üzere özel çaylar için pazar" hâlâ yeni ve KTDA da pazarları genişletme çabası içeriyor. Şu anda KTDA, İngiltere, Çin, Çek Cumhuriyeti, Almanya, Japonya, Rusya ve Amerika'ya 300 kilodan daha küçük gönderiler ihraç etmekte" dedi.

Kabaki 2016'da ABD'ye 400 kilogram mor çay ihraç ettiklerini ve şimdi şirketin ihraç hedefinin yılda 10 ton olduğunu söyledi.

Kenya Çay Araştırma Enstitüsü, 25 yıllık araştırmanın ardından çiftçilere ilk mor çay fidelerini 2011 yılında ticari üretim için sundu.  Fideler üç yıl içinde olgunlaşmakta ve bir çay ocağı  yılda 1,5 ila 3 kg ürün verebilmektedir.  2017 yılı itibariyle ülke genelinde mor çay üretimi yapan 700.000'den fazla küçük ölçekli çiftçi bulunmakta.

Kirinyaga İlçesi'ndeki Kabare Bölgesi'ndeki Gatugura köyünden Mr Earnest Githinji, 21.000 olgun çay ocağına sahip. Githinji, ilk üreticler arasında ve plantosyonunu tohumlardan oluşturmuş. 3. yılda  ürün alımına başlanabileceğini ancak en yüksek verime 6. yılda eriştiğini söylüyor.

Kangaita Çay Fabrikası yöneticisi Bay Festus Kaburi, "Çayın olgunlaşması üç yıl sürüyor" dedi. Mor çay Kerugoya'daki Kangaita istasyonunda Çay Araştırma Enstitüsü tarafından Kenya'da geliştirilen bir özel çay. Çin bitkisinin klonlandığı mor bir pigmente sahiptir. Mor çayı antioksidanlar gibi antosiyaninler açısından zengin. Yüksek verim özellikleriyle TRFK 31/8 gibi en üst çeşitlerle karşılaştırılabilir ve tüm çay yetiştirme alanları için uygun geniş adaptasyona sahip bulunmaktadır. Ayrıca kuraklık, don, hastalıklar ve zararlılara karşı dayanıklı olduğu  belirginlik, tekdüzelik ve denge testlerine tabi tutulduğu belirleniyor. Geliştirilmesinden sonra, ilk denemeler ve daha ileri araştırmalar için KTDA'nın 600 dönümlük Kangaita çiftliğinde dikimler yapıldı. Üreticilere satılmak üzere de çoğaltıldı.

Ancak, 2011 yılında resmi olarak yayınlanmadan önce bile, çiftçiler yeşil yapraktan daha fazlasını getirmesi beklentisiyle mor çay yaprağını hevesle kabul ettiler. KTDA'nın Kangaita çiftliğinin çiftlik müdürü Mr Simon Mwangi, insanların çiftliklerinden üretmek için çay çeliği çalıp sattıklarını söylüyor.

2011'den itibaren Kangaita, Murang'a, Thika ve Kiambu'daki çiftçiler tarafından ekilen ürün yavaş yavaş olgunlaşıyor ve yakında hasata hazır olacak. Ülkedeki 66 KTDA çay fabrikasının sadece Kangaita çay fabrikasında mor çay işleyebilen bir üretim hattı var.  Kaburi'ye göre, geleneksel CTC işleme hatları mor çay işlemek için kullanılamaz. Kaburi, "Bu, özel çaylar için özel olarak tasarlanmış ayrı bir işleme hattı" dedi. 30,000 kg'dan daha fazla çay yaprağı işleyebilen geleneksel CTC hattından farklı olarak, özel çay işleme hattı yalnızca 10 kg'a kadar çok az miktarda çay üretebilir. Bu işleme hattı ile, beyaz çay, yeşil çay, mor çay ve siyah ortodoks çay gibi küçük miktarlarda özel çayların çeşitli türleri üretilebilmektedir.

Mor çaylar sağlık değerlerini muhafaza edebilmeleri için CTC çaylar gibi fermente edilmemesi gerkmektedir.. Mor çay yaprağının üretildiği fabrikalara uzak olan bahçelerde küçük işleme tesisleri kurmak planlanıyor.

Mr Kaburi'ye göre, Kangaita fabrikasında işlenen mor çayların çoğu fabrika kapısındaki satış noktasından fabrikayı ziyaret eden kişilere doğrudan ve müşterilere satılıyor.

Gerek Kenya'da gerekse uluslararası alanda yeni bir ürün olmak KTDA için bir pazarlama mücadelesi sunuluyor. Ajansın satış ve pazarlama genel müdürü Bay Albert Otochi, ürünün halen pilot aşamasında olduğunu ve pazar araştırmasının halen devam ettiğini söyledi. Otochi, "Bu yeni bir üründür ve özel alıcılara örnekler gönderiyoruz" dedi.  Hedeflenen ülkeler ABD, Almanya ve Avustralya'yı kapsıyor. Otochi, KTDA'nın hem mevcut hem de yeni pazarlar üzerinde çalışmakta olduğunu ve olumlu geri bildirim aldığını kaydetti.

Çalışmalar, antosiyanin bakımından zengin mor çayların sağlık artırıcı özellikleri için kullanılabileceğini gösteriyor. Testler, bazı kanser türlerini önlemeye yardımcı olduğunu ve yaşlanmayı yavaşlattığını gösteriyor. Kaburi, "Kenyalıları, sağlığa olan faydalarından dolayı mor çay tüketmeye teşvik etmek istiyoruz" dedi.

Mor çayda üretim miktarı arttıkça mor çaydan ekstrakt edilecek antosiyaninler gıda renklendiricileri, bira, meyve suyu, şaraplar ve nutrasötikler gibi diğer endüstriyel uygulamalar için kullanılabileceği düşünülmektedir.

KTDA Kangaita çiftlik müdürü Bay Mwangi'ye göre, çiftçiler mor çaylı bitki yetiştirmek için yeni tarımsal uygulamalar yapmayı gerektirmeyecek. Agronomik uygulamaları Kenya'da ekilen diğer bütün çay klonlarınınkine benzemekte.  Çoğaltılması, gübre uygulaması, hastalık ve haşere kontrolü ve hasadı, geleneksel çay gibi yapılmaktadır.






Çin de  Mor Çay






 1)Purple Tea Whole Leaf Royal Grade
  2)Purple beauty (Zi Juan, 紫娟) and anthocyanin
  3)Antioxidants- Supertea?
  4)Purple-tea-farmers-hit-by-low-demand-of-produce-locally    8 Temmuz 2017
  5) Tea​: ​Purple shoots of progress - The Africa Report,  Friday, 09 June 2017
  6) Steamed Purple Tea  From Kangaita  Factory,  Mount Kenya, February 20, 2014 Tea Journeyman
  7) Production of purple tea gains momentum in Kenya,  July 17, 2017, Standard  Media
  8) What Are The Benefits Of Purple Tea (Camellia sinensis),  Vitanetonline
  9) Farmers get ready to harvest Purple tea, February 22, 2017,  Top Farmer
10) Farmers Eye Lucrative Chinese Purple Tea Market, All Africa
11) Yunnan Sourcing