Mustafa
Hulusi Efendi 1879 yılında Rize'de doğdu. İyi
derecede Farsça bilen, sahaflık, avukatlık ve tercümanlık yapan bir
bilgindi. 3
Mart 1949 tarihinde 70 yaşında vefat eder.
Türk
çaycılığının pratik anlamda bireysel girişimleri
saptanabilen ilk aktörüdür Hulusi Bey. Rize Ticaret Odası Reisi Hulusi
Bey, Rize
ile Batum'un iklim şartlarının benzerliğini göz önüne alarak 1912
yılında Batum'dan ceketinin cebinde getirdiği çay tohumlarıyla
Rize’de evinin bahçesinde ilk çay ekimini yaptı.
Hulusi
Bey'in çalışmaları kısa süre meyvesini verdi ve çay filizleri
yükselmeye başlar. Tam bu sırada Birinci Dünya Savaşı'nın
başlaması ve Rize'nin Ruslar tarafından işgali üzerine Hulusi Bey göç
etmek zorunda kalır, Tekirdağa yerleşir, çalışmaları da sekteye uğrar.
Kendisi beş
yıl sonra 1919 yılında bölgeye geri döndüğünde çay konusuna eğilmeye
devam eder.
Hulusi
Bey, deneyimlerinin sonucunu Hariciye
Nezareti'ne ve ayrıca Halkalı Ziraat Mektebi hocalarından Ali Rıza
Bey'e takdim
etmiştir.
O
tarihlerdehalk arasında çayın hudayi nabit, yani kendiliğinden yetişen
bir bitki olduğunu kabul edip, insan eliyle yetişeceğine şans tanımayan
yaygın bir kanaat vardı. Bu bakımdan Hulusi Bey'in girişimi, böyle
menfi düşünceleri çürütenbir cevap niteliği taşımasından dolayı
önemlidir. Ayrıca bilimsel etütler ışığında bölgenin toprak ve iklim
özelliklerinin uygunluğu göz önüne alınarak böyle bir çalışmaya
girişilmesi, bunun 20.yüzyılın ilk bilinçli çaycılık girişimlerinden
biri olarak nitelendirilmesini gerektiriyor.
Soyadı
kanunuyla Karadeniz soyadını alan Hulusi Bey,
1929 yılında İstanbul'a taşındı. Bu tarihe kadar Rize'de yapılan
çaycılık çalışmalarına ve 1924'de çıkarılan ilgili çay kanunu ile
ilgili çalışmalara katılma fırsatı bulur.O zamana kadar kendi
kütüphanesinde
biriktirdiği
kitaplarla Beyazıt'ta bir sahaf dükkanı açtı. Edip yönüyle de tanınan
Hulusi
Karadeniz, Arapça ve Farsçadan bazı kitapları tercüme etmiştir.
Mevlana'nın Mecalis-i
Seb'a-i Mevlana eserini Yedi Öğüt adıyla Türkçeye
kazandırmıştır.
Kaynaklar:
1) Bin Yılın Çayı Osmanlı'da Çay
ve Çayhane Kültürü, Kemalettin Kuzucu, 2012
2) Türk Çayının Dünü ve Bugünü, Ali Rıza
Saklı, 2008
3) Yeşil Çayın Siyah
Beyaz Serüveni, Fatih Sultan Kar, 2010
|