Mustafa Hulusi Karadeniz ÇAYA GÖNÜL VERENLER
Biriz Biz


Mustafa Hulusi Efendi 1879 yılında Rize'de doğdu. İyi derecede Farsça bilen, sahaflık, avukatlık ve tercümanlık yapan bir bilgindi. 3 Mart 1949 tarihinde 70 yaşında vefat eder.

Türk çaycılığının pratik anlamda bireysel girişimleri saptanabilen ilk aktörüdür Hulusi Bey. Rize Ticaret Odası Reisi Hulusi Bey, Rize ile Batum'un iklim şartlarının benzerliğini göz önüne alarak 1912 yılında Batum'dan ceketinin cebinde getirdiği çay tohumlarıyla Rize’de evinin bahçesinde ilk çay ekimini yaptı.

Hulusi Bey'in çalışmaları kısa süre meyvesini verdi ve çay filizleri yükselmeye başlar. Tam bu sırada  Birinci Dünya Savaşı'nın başlaması ve Rize'nin Ruslar tarafından işgali üzerine Hulusi Bey göç etmek zorunda kalır, Tekirdağa yerleşir, çalışmaları da sekteye uğrar. Kendisi  beş yıl sonra 1919 yılında bölgeye geri döndüğünde çay konusuna eğilmeye devam eder.

Hulusi Bey, deneyimlerinin sonucunu Hariciye Nezareti'ne ve ayrıca Halkalı Ziraat Mektebi hocalarından Ali Rıza Bey'e takdim etmiştir.

O tarihlerdehalk arasında çayın hudayi nabit, yani kendiliğinden yetişen bir bitki olduğunu kabul edip, insan eliyle yetişeceğine şans tanımayan yaygın bir kanaat vardı. Bu bakımdan Hulusi Bey'in girişimi, böyle menfi düşünceleri çürütenbir cevap niteliği taşımasından dolayı önemlidir. Ayrıca bilimsel etütler ışığında bölgenin toprak ve iklim özelliklerinin uygunluğu göz önüne alınarak böyle bir çalışmaya girişilmesi, bunun 20.yüzyılın ilk bilinçli çaycılık girişimlerinden biri olarak nitelendirilmesini gerektiriyor.

Soyadı kanunuyla Karadeniz soyadını alan Hulusi Bey, 1929 yılında İstanbul'a taşındı. Bu tarihe kadar Rize'de yapılan çaycılık çalışmalarına ve 1924'de çıkarılan ilgili çay kanunu ile ilgili çalışmalara katılma fırsatı bulur.O zamana kadar kendi kütüphanesinde biriktirdiği kitaplarla Beyazıt'ta bir sahaf dükkanı açtı. Edip yönüyle de tanınan Hulusi Karadeniz, Arapça ve Farsçadan bazı kitapları tercüme etmiştir. Mevlana'nın Mecalis-i Seb'a-i Mevlana eserini Yedi Öğüt adıyla Türkçeye kazandırmıştır.


Kaynaklar:

1) Bin Yılın Çayı Osmanlı'da Çay ve Çayhane Kültürü, Kemalettin Kuzucu, 2012
2) Türk Çayının Dünü ve Bugünü, Ali Rıza  Saklı, 2008
3) Yeşil Çayın Siyah Beyaz Serüveni,
Fatih Sultan Kar, 2010